Ο  Β. Ζαχάροφ: Ποιος ήταν ο άνθρωπος-θρύλος

Καθισμένος σε μια αναπαυτική πολυθρόνα, απολάμβανε τον ήλιο που έφτανε στο μπαλκόνι του, απέναντι ακριβώς από τον Σαρωνικό και αντιπαρέβαλε το τοπίο, τον σχετικά ανοιχτό ορίζοντα, με αυτό του Βοσπόρου, όπου από την βεράντα του έβλεπε τα απέναντι σπίτια και την πολυχρωμία που έδινε το δικό της τόνο.

Την ησυχία του ήρθε να διακόψει ο εγγονός του, 12 χρονών, που μόλις έφτασε για την καθιερωμένη Κυριακάτικη επίσκεψη και γεύμα μαζί με τους γονείς του.

-«Τι κάνεις Στέφανε», τον ρώτησε, αγκαλιάζοντάς τον. «Πως πάει το σχολείο, τι νέα μου φέρνεις;».

- «Παππού, όλα καλά. Το μόνο νέο μου είναι πως άρχισα να πηγαίνω για μπάσκετ και ο μπαμπάς μου είπε πως στην Πόλη πριν χρόνια ήσουν κι εσύ αθλητής στην ίδια ομάδα».

- «Στα Ταταύλα, πήγες μπρε;» του είπε και πήρε να το αγκαλιάσει ξανά.

 -«Ναι, παππού. Ο μπαμπάς μου είπε πως έχει μεγάλη ιστορία και εσύ ήσουν εκεί τότε και τους βοήθησες στους αγώνες αλλά και με χρήματα»…

 Ο παππούς του τον κοίταξε στα μάτια και του είπε «ναι, ήμουν αθλητής του μπάσκετ και η ομάδα μας ήταν από τις μεγαλύτερες. Πήραμε και πρωταθλήματα. Αλλά χρήματα δεν έδωσα εγώ. Ο πατέρας μου, ο προπάππος σου βρήκε πολλά χρήματα για την ομάδα, όχι δικά του αλλά από ένα φίλο του τον Βασίλη Ζαχάροφ. Αυτόν που τον βοήθησε να κάνει και δικές του δουλειές στην Πόλη».

- «Ξέρεις ποιος ήταν ο Βασίλης Ζαχάροφ» ρώτησε τον εγγονό του;. Καθώς ο μικρός τον κοιτούσε απορημένα ο παππούς του τον έβαλε να καθίσει απέναντί του κι άρχισε να του διηγείται. «Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ ήταν ένας Έλληνας μεγαλοεπιχειρηματίας και έμπορος όπλων αλλά και μεγάλος ευεργέτης των αρχών του 20ού αιώνα, που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην τότε ευρωπαϊκή πολιτική, απασχολώντας συχνά τον τύπο και τα κοινοβούλια διαφόρων χωρών, σε τέτοιο βαθμό ώστε να χαρακτηριστεί ο «μυστηριώδης άνθρωπος της Ευρώπης», ή ο «μυστηριώδης Έλληνας». Η οικογένεια του, που ονομαζόταν Ζαχαρίου, αναγκάστηκε να στις αρχές του περασμένου αιώνα να εγκαταλείψει την Κωνσταντινούπολη όπου ζούσαν, όταν ξέσπασαν οι ανθελληνικοί διωγμοί του 1821, ως αντίποινα στην Ελληνική επανάσταση, και κατέφυγε στη Ρωσία. Εκεί θα αλλάξει το επίθετό της σε Ζαχάρωφ και θα επιστρέψει χρόνια αργότερα στην Τουρκία, βρίσκοντας νέο σπίτι στα Μούγλα, όπου και θα γεννηθεί ο Βασίλειος.

Ο Βασίλειος Ζαχάρωφ (Βασίλειος Ζαχαρίου) γεννιέται στις 6 Οκτωβρίου 1849 στα Μούγλα της Μικράς Ασίας, από τον Βασίλειο και την Ελένη Ζαχάροφ. Είναι το πρώτο παιδί της οικογένειας. Θα βαπτιστεί στην τοπική εκκλησία της Παναγίας, από τον πατέρα Δανιήλ με νονά του, την ίδια τη γιαγιά του και θα λάβει δυο ονόματα όπως τότε συνηθίζονταν, του παππού του, Ζαχαρίας και του πατέρα του, Βασίλειος. Το 1855 οι Ζαχάρωφ επιστρέφουν στην Κωνσταντινούπολη, και εγκαθίσταται στην Ελληνική συνοικία των Ταταύλων. Ο υφασματέμπορος πατέρας του, σε λίγο θα καταστραφεί οικονομικά. Με βοήθημα ενός οικογενειακού φίλου, ο μικρός Βασίλης γράφεται στην Αγγλική Σχολή, την οποία θα εγκαταλείψει σύντομα γιατί πρέπει να δουλέψει για να ζήσει ο ίδιος και η οικογένεια.. Κάνει τον πυροσβέστη και μετά τον ξεναγό, καθώς μιλάει μερικά αγγλικά. Από τη δουλειά του ως διερμηνέας και ξεναγός και μέσω της επαφής με τους τουρίστες της Πόλης, μαθαίνει τελικά καλά αγγλικά και γαλλικά, αν και όσα βγάζει δεν φτάνουν για να θρέψει την μεγάλη οικογένειά του. Κι έτσι περνά από πολλές δουλειές του ποδαριού που σίγουρα δεν ήταν νόμιμες όλες τους. Έκανε ό,τι δουλειά έβρισκε. Πάει κάποια στιγμή να δουλέψει στο υφασματάδικο του θείου του, στο οποίο δίνει νέα πνοή. Ο θείος του υπόσχεται να τον κάνει συνέταιρο, αλλά τον εξαπατά. Εξαγριωμένος από την προδοσία, ο Βασίλης παίρνει τα λεφτά από το ταμείο και το σκάει στα 1866 για την Αγγλία. Σύντομα θα πέσει στα χέρια της λονδρέζικης αστυνομίας ως κλέφτης και καταχραστής και θα περάσει αρκετούς μήνες στο κρατητήριο. Κανείς δεν ξέρει πώς κατάφερε να αθωωθεί, λέγεται πάντως πως είχε μαζί του μια ευχαριστήρια επιστολή του θείου του που μιλούσε για συνεταιρισμό, κάτι που θεωρήθηκε τεκμήριο αθωότητας στο δικαστήριο. Αυτό μας λέει τουλάχιστον ο βαθύπλουτος Κωνσταντινουπολίτης επιχειρηματίας, κι αργότερα πρωθυπουργός της Ελλάδας (1915-1916) Στέφανος Σκουλούδης, που υπήρξε ο μέντορας του Ζαχάρωφ.

Μέχρι να γίνει βέβαια ένας από τους σημαντικότερους εμπόρους όπλων του καιρού του, είχε περάσει από πολλά και διάφορα, ως σωστός βίος και πολιτεία. Ο Sir Basil Zaharoff, όπως ήταν γνωστός στην οικουμένη, ήταν πυγμάχος, πυροσβέστης, διερμηνέας, ξεναγός, μπράβος, εμπρηστής, καταχραστής, πλαστογράφος, διαρρήκτης και δραπέτης πριν γίνει έμπορος όπλων, πετρελαιάς, τραπεζίτης, μεγαλοεκδότης και ιδιοκτήτης του καζίνου του Μόντε Κάρλο. Φανερά τουλάχιστον, μιας και στο παρασκήνιο, μετά το άνοιγμα των βρετανικών αρχείων, ήταν κατάσκοπος και μέγας φοροφυγάς φυσικά… Απ’ όλα όμως για εμάς του Έλληνες της Πόλης και της Ελλάδας υπήρξε εθνικός ευεργέτης. Ο πολυπράγμων Βασίλειος Ζαχάρωφ κυριάρχησε στο διεθνές πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό στερέωμα της εποχής του διαδραματίζοντας πρωταγωνιστικό ρόλο σε όλες τις συγκρούσεις από τα τέλη του 19ου αιώνα ως και τη δεκαετία του 1930. Ο ίδιος έδωσε εξάλλου το δυναμικό «παρών» στις πολεμικές συρράξεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ισπανία, την Ιαπωνία και τη Ρωσία, στον Ελλήνο-Τουρκικό Πόλεμο του 1897 και τον Πόλεμο των Μπόερς. Παρών ήταν ξανά στη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πόλεμου και την έκρηξη της «πυριτιδαποθήκης» των Βαλκανίων, πουλώντας όπλα σε όλους, αλλά στηρίζοντας κυρίως τις δυνάμεις της Αντάντ, δηλαδή τη Γαλλό-Βρετανική συμμαχία.Ισότιμος συνομιλητής του Κλεμανσό, του Λόιντ Τζορτζ και στενός φίλος, πληροφοριοδότης και οικονομικός υποστηρικτής του Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Βασίλης Ζαχάρωφ, έζησε μέσα σε δύο εξαιρετικά ταραγμένους και βίαιους αιώνες, διεκδικώντας τη θέση που του αναλογούσε στον κόσμο. Διαπλεκόμενος και πραγματικά πίσω από κάθε μεγάλο πολιτικό και πολεμικό γεγονός του καιρού του, ο ζάπλουτος έμπορος όπλων Βασίλι Ζαχάρωφ, γνωστός στην Ευρώπη της εποχής του ως ο «έμπορος του θανάτου», κατάφερε να παρασημοφορηθεί 298 φορές για την «ειρηνιστική» του δράση!

Εθνικές ευεργεσίες

Την περίοδο αυτή, εμπλέκεται ενεργά με την πολιτική και προωθεί την είσοδο της Ελλάδας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καλώντας τους κυβερνώντας να εγκαταλείψουν την πολιτική της ουδετερότητας. Δεκαετίες αργότερα, και συγκεκριμένα το 2005, θα μάθουμε ότι ό,τι κάνει, το κάνει ως κατάσκοπος των Βρετανών (από τα απόρρητα έγγραφα του Foreign Office των ετών 1873-1939). Ο πατριωτισμός του ωστόσο έχει ήδη φανεί από την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913), όταν χορήγησε χαμηλότοκα δάνεια στο κράτος αλλά και δωρεάν πολεμικό υλικό. Αυτός επίσης, εξόπλισε το θωρηκτό «Αβέρωφ», αυτός χρηματοδότησε τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Την επόμενη χρονιά και καθώς η Ελλάδα δεν έχει μπει ακόμα στον Μεγάλο Πόλεμο, ο Ζαχάρωφ αποσπά νέα Αγγλο-Γαλλική βοήθεια για τις προεκλογικές ανάγκες του Κόμματος των Φιλελευθέρων. Η κυβέρνηση του Βενιζέλου (1917-1920) τον τιμά με το παράσημο του Σταυρού του Σωτήρος. Μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου, ο Ζαχάρωφ υποστηρίζει ενεργά τον Βενιζέλο στη Μικρασιατική Εκστρατεία, αναλαμβάνοντας την υποχρέωση να χορηγεί ετησίως 2,5 εκατ. δολάρια υπέρ της Ελλάδας όσο βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση και χρηματοδοτώντας την εκστρατεία των Ελλήνων στη Μικρά Ασία με καντάρια φράγκων. H βοήθειά του συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της μικρασιατικής καταστροφής, περιθάλποντας πια τους πρόσφυγες. Αποφασιστικός κρίνεται και ο ρόλος του στα διπλωματικά παρασκήνια όσο διαρκούσε το Συνέδριο της Ειρήνης (1919), βοηθώντας τον Βενιζέλο στη μερική ικανοποίηση των εθνικών διεκδικήσεων της χώρας μας. Πέρα από τις τόσες δωρεές του και άλλες τόσες χορηγίες στην Ελλάδα, ο Ζαχάρωφ υπήρξε μέγας χορηγός του Ινστιτούτου Παστέρ, το οποίο ιδρύθηκε μάλιστα με δική του πρωτοβουλία. Το ελληνικό παράρτημα του Παστέρ οφείλει την ύπαρξή του στη γενναιοδωρία του σερ Ζαχάρωφ, με δωρεά του οποίου εξασφαλίστηκε η αγορά των κτιριακών εγκαταστάσεων, η προμήθεια του απαραίτητου εξοπλισμού καθώς και τα έξοδα λειτουργίας από την ίδρυσή του (1919) έως και τον θάνατο του Ζαχάρωφ το 1936. Σε δικό του κτίριο στεγαζόταν για σειρά ετών η Ελληνική Πρεσβεία στο Παρίσι, με δικά του έξοδα λειτουργούσαν οι ελληνικές κοινότητες σε Λονδίνο και Παρίσι και πάλι μέσω αυτού στήθηκαν οι νέες αντισεισμικές κατοικίες στην Κόρινθο υπέρ των σεισμοπαθών. Σαν ένας μυστηριώδης δολοπλόκος και αινιγματική προσωπικότητα, έφυγε από τον κόσμο στις 27 Νοεμβρίου 1936, ολομόναχος λένε, στον περιβόητο πύργο του στη Γαλλία (πρώην κατοικία του βασιλιά του Βελγίου, Λεοπόλδου Β’), ανάμεσα στις αναμνήσεις του…»

- Ωραία ιστορία παππού, αλλά τι σχέση είχε με την ομάδα μας;

- Μεγάλη προσωπικότητα παιδί μου και ένας άνθρωπος που δεν ξέχασε ποτέ τα Ταταύλα, που μεγάλωσε και έζησε τα νιάτα του. Εκεί γνωρίστηκε με τον πατέρα μου κι εκείνος τον έπεισε να δώσει δωρεά στην ομάδα στις αρχές του περασμένου αιώνα, χάρη στην οποία αποκτήθηκε το πρώτο κανονικό γυμναστήριο, στην αποκαλούμενη «Παιδαγωγική Σχολή», καθώς ως τότε διέθεταν μόνο ένα χώρο φτιαγμένο από ξύλα. Αλλά εκτός από το σύλλογο βοήθησε και σχολεία αλλά και ανθρώπους που είχαν ανάγκη. Στα Ταταύλα, υπήρχαν μέλη της οικογένειάς του ως την καταστροφή του 1922. Αυτός ήταν ο Ζαχάροφ. Μακάρι να είχε και σήμερα η ομάδα τέτοιους ανθρώπους στο πλάι της…      

Πηγή: Από την εφημερίδα του Αθλ.Ομίλου Κωνσταντινουπόλεως ΤΑΤΑΥΛΑ (Απρίλιος 2019-Τεύχος 5)