Το είδωλο της γης μου

Ο Οίκος των Βαλλιάνων

(Παναγής Βαλλιάνος: o « πατριάρχης της ελληνικής ναυτιλίας»)

O Οίκος των Αδελφών Βαλλιάνου συνεχίζοντας τη μεγάλη ναυτιλιακή παράδοση της Κεφαλονιάς του 18^ου αιώνα, καθόρισε την πορεία του εμποροναυτιλιακού δικτύου των Ελλήνων της διασποράς, από την Αζοφική Θάλασσα μέχρι τη Χάγη και το Άμστερνταμ, το τελευταίο τρίτο του 19^ου αιώνα. Πατέρας των ιδρυτών του Οίκου, ο Αθανάσιος Βαλλιάνος από τις Κεραμειές της Κεφαλονιάς, καπετάνιος σε ένα μπρίκι το 1806, απέκτησε οκτώ παιδιά. Απ’ αυτά ο Μαρίνος (Μαρής), Παναγής(1814-1902) και Ανδρέας, με υποδειγματική μεταξύ των συνεργασία , αποτέλεσαν την τριάδα που δημιούργησε τον μεγάλο Οίκο των Βαλλιάνων, ξεκινώντας με το εξαγωγικό σιτεμπόριο από το Ταϊγάνιο (Taganrog ) της Αζοφικής, μικρό λιμάνι δίπλα από τη Μαριούπολη, που άρχισε να αναπτύσσεται σε πόλο έλξης Ελλήνων από τις αρχές του 19^ου αιώνα και στα μέσα του αιώνα αποτελούσαν το 10% του πληθυσμού της πόλης, με επιφανέστερες τις οικογένειες Βαρβάκη, Αφων Ράλλη, Ροδοκανάκη, Σκαραμαγκά, Τυπάλδου, κ.α. Ο Μαρής Βαλλιάνος ήρθε στο Ταϊγάνιο πριν το 1830. Οξυδερκής, αφού εργάστηκε στα σλέπια και τις μαούνες του λιμανιού, μπάρκαρε στη συνέχεια ως καπετάνιος αρχικά σε ιστιοφόρο του Κεφαλλονίτη σιτέμπορου Αυγερινού, έπειτα κατασκεύασε το δικό του με σημαία ρώσικη, ιδρύει ακολούθως την δική του επιχείρηση και προοδευτικά ελέγχει εδώ ουσιαστικά το μεγαλύτερο μέρος του εξαγωγικού σιτεμπορίου. Αργότερα θα φτάσει εδώ ο Ανδρέας. Το1849-1850 τα τρία αδέλφια αρχίζουν να διαγράφουν την πορεία που τους οδήγησε σε μια τεράστια εμπορική επιτυχία. Λίγο αργότερα, με την ανάπτυξη της επιχείρησης, ο Παναγής αντιπροσωπεύει τα συμφέροντα του Οίκου στο Λονδίνο από το 1858, ενώ ο Ανδρέας ανέλαβε το υποκατάστημα του Οίκου αρχικά στην Κωνσταντινούπολη και έπειτα στην Μασσαλία. Το Θαλάσσιο εμπόριο αφορούσε κυρίως χύδην φορτία σε σιτηρά, κριθάρι, σίκαλη, λιναρόσπορο, κ.ά, από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και μεταφορές γενικού φορτίου με σταφίδα, φρούτα, κρασί από Κεφαλονιά και Πάτρα, σύκα και βελανίδια από Σμύρνη και Κωνσταντινούπολη, κυρίως προς Αγγλία, με υποκαταστήματα σε είκοσι οκτώ λιμάνια από τη Μαύρη Θάλασσα ως την Β. Ευρώπη. Παράλληλα ο Εμπορικός στόλος του Οίκου ως το 1880 φτάνει σταδιακά τα 39 φορτηγά ιστιοφόρα, τα οποία κατά μεγάλο μέρος ναυπηγούνται στα ελληνικά νησιά (Σύρο, Κάσο και Γαλαξίδι) έφεραν την ελληνική σημαία, είχαν ελληνικά πληρώματα και πάνω από 50% ήταν νηολογημένα σε ελληνικά λιμάνια. Ο Παναγής, εγκαταστημένος πάντα στο Λονδίνο, διορατικό μυαλό, είναι από τους πρώτους που υιοθετεί την τεχνολογία του ατμού, και από το 1895 είναι ο μεγαλύτερος εφοπλιστής του ελληνόκτητου στόλου ατμόπλοιων της εποχής. Παράλληλα δημιουργεί το πρώτο ναυτιλιακό γραφείο ατμοπλοίων στο Λονδίνο, ενώ αντίστοιχα γραφεία λειτουργούν για τα ιστιοφόρα του Οίκου στο Ταϊγάνιο και τη Μασσαλία, από τα άλλα δυο αδέρφια του. Από το 1860 ως το 1880 οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες του Παναγή Βαλλιάνου τον εδραιώνουν στο City ως έναν από μεγαλύτερους εμπορικούς και χρηματοπιστωτικούς παράγοντες, ενώ το Γραφείο των Βαλλιάνων στο Λονδίνο, χρηματοδοτούσε παράλληλα σημαντικούς Έλληνες εφοπλιστές που αναδείχθηκαν στις αρχές του 20^ου αιώνα. Η δεκαετία 1870 και 1880 ο Οίκος έφτασε στη μεγαλύτερη ακμή του. Η συμβολή του Οίκου σε επενδύσεις στον ελληνικό χώρο, αλλά και σε δωρεές και κληροδοτήματα και ιδρύματα, ιδίως στην Κεφαλονιά, κατέταξε τους Βαλλιάνους στους μεγάλους ευεργέτες του ελληνικού κράτους. Το 1888 ο Παναγής και ο Μαρής στέλνουν το ποσό των 2.800.000 δρχ. για την ανέγερση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, (που μετακομίζει αυτές τις μέρες στο νέο κτίριο της παραλιακής, δωρεά του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου). Ο Παναγής, σε μια αβαρία των πρώτων χρόνων της επιχείρησης, όπου ήταν αναγκαστική η διαχείμαση στη Ζάκυνθο, είχε παραμείνει εκεί ως αντιπρόσωπος του Οίκου και παντρεύτηκε την Ζακυνθινή Κάτα Βεγδατοπούλου, που πέθανε όμως γρήγορα, όπως και ο γιος του Χριστόφορος (τον ανέστησε αργότερα ο Ανδρέας Βαλλιάνος). Δεν ξαναπαντρεύτηκε, αλλά παρέμεινε έκτοτε αφοσιωμένος στις επιχειρήσεις του, αναμφισβήτητος ηγέτης της τριανδρίας του Οίκου των Βαλλιάνων, εργαζόμενος αόκνως όπως και οι δυο αδερφοί του, με διαύγεια πνεύματος και απλότητα ως την ημέρα του θανάτου του, τις 25 Ιανουαρίου 1902 στο Λονδίνο, σε ηλικία 88 ετών. Θα μπορούσε εν τέλει κάποιος να πει, ότι ο Παναγής Βαλλιάνος ήταν ο Ωνάσης του 19^ου αιώνα.-