Στην «πόλη της ποίησης» του G.Leopardi

Το  Recanati είναι μια μικρή πόλη της επαρχίας Macerata της περιφέρειας του Μάρκε (Marche) στην ανατολική πλευρά της κεντρικής Ιταλίας, που δεσπόζει, όπως οι περισσότερες της περιοχής, πάνω σ’ ένα λόφο, που ξέκοψε από την οροσειρά των Απεννίνων και μετατράπηκε σε ένα μικρό μα θεσπέσιο μπαλκόνι να κοιτάζει σ’ όλες τις πλευρές του ορίζοντα, με την Αδριατική θάλασσα στα ανατολικά, όπου όταν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή μπορούν να φανούν ακόμη και τα βουνά της Δαλματίας. Τριγύρω μικρές μεσαιωνικές πολιτείες που αγναντεύουν η μια την άλλη, καθισμένες κι αυτές πάνω σε όμορφους λοφίσκους, συνθέτουν μια μαγευτική φυσική σύνθεση.Το Loreto,  το Castelfidardo, το Montefano, και στα ανατολικά, δίπλα απ’ τη θάλασσα το Porto Recanati, θερινό παραθαλάσσιο θέρετρο. Μια επίσκεψη στη όμορφη αυτή μικροπολιτεία, δεν μπορεί παρά να έχει βασικό σκοπό την επαφή του επισκέπτη με την προσωπικότητα και το έργο του Giacomo Leopardi.Ο μεγαλύτερος κατά πολλούς νεότερος Ιταλός ποιητής και διανοούμενος, γεννήθηκε εδώ στις 29 Ιουνίου το 1798. Όλοι οι δρόμοι του επισκέπτη οδηγούν στη κεντρική πλατεία με το άγαλμα του ποιητή, και στο Casa Leopardi, το σπίτι της οικογενείας του που έχει μετατραπεί σε Μουσείο.Ο πρώτος δρόμος αριστερά, μετά την είσοδο από την Porta Marina, οδηγεί στο σπίτι του Leopardi. Όλος ο δρόμος διακοσμείται από ποιητικά αποσπάσματα του ποιητή.
 

“Σπάρτο, το λουλούδι της ερήμου” 

Στο τέλος του δρόμου, το Palazzo Leopardi που δεσπόζει σε μια μικρή κατηφορική πλατεία, (Piazzuola del Sabato Del Villaggio) βλέποντας τον κόσμο από ψηλά.Το σπίτι εξακολουθεί να κατοικείται από τους απογόνους μιας από τις πιο αριστοκρατικές οικογένειες της χώρας και είναι ανοικτό για το κοινό. Το πιο όμορφο περιβάλλον, είναι αναμφίβολα η βιβλιοθήκη που καλύπτει τον πρώτο όροφο και η οποία περιέχει πάνω από 20.000 τόμους, μεταξύ των οποίων παλαίτυπα και παλιά βιβλία, τα οποία ανήκαν στη συλλογή του πατέρα του ποιητή, Monaldo Leopardi. 

Αριστερά το Casa Leopardi και απέναντι η εκκλησία Santa Maria Montemorello.

Αυτός ήταν ο κόσμος του Leopardi στις αρχές του 19^ου αιώνα, αποκλεισμένος από τα ρεύματα της σκέψης που κυκλοφορούν στην υπόλοιπη χώρα και την Ευρώπη, έτσι όπως φαίνεται μέσα από τον καταθλιπτικό μικρόκοσμο του σπιτιού του, όπου το δωμάτιο της λύτρωσής του βρίσκεται στο όροφο με τη σπουδαία βιβλιοθήκη της οικογένειας, που στάθηκε ο μεγαλύτερος δάσκαλός του. Μέσα απ’ αυτό ταξιδεύει στο κόσμο του παρελθόντος, κοιτάζοντας το παρόν με μια ματιά που εξακτινώνεται στο άπειρο, προσπαθώντας να μαντέψει το μέλλον. Τα μοναδικά εμπόδια που αποκλείουν τη θέα του κόσμου, η πνιγηρή ατμόσφαιρα της πόλης, οι συντηρητικές και αυταρχικές ιδέες των γονιών του, αλλά και τα προβλήματα υγείας που σωρεύονται με την πάροδο του χρόνου.Όλη η πατρίδα του G.Leopardi, είναι κλεισμένη μέσα στα τείχη αυτής της πόλης ως τα είκοσι τέσσερα χρόνια του. Φιλάσθενος αλλά και γόνος οικογένειας συντηρητικών ιδεών, με τον ίδιο να ενστερνίζεται αυτές τις ιδέες ως την περίοδο που άφησε πίσω του την αποπνικτική ατμόσφαιρα της πόλης του, ασφυκτιούσε μέσα σ’ ένα κόσμο τον οποίο ονόμαζε: "τάφο των ζωντανών".
                               

Giacomo Leopardi

Η πορεία του στα μονοπάτια του πνεύματος και της διανόησης ξεκίνησε με την επιστημονική, φιλολογική και θεολογική έρευνα, τις μεταφράσεις, τη συγγραφή πραγματειών και δοκιμίων, πέρασε αργότερα στην ποίηση και κατέληξε στη φιλοσοφία. Το 1809 ο νεαρός Giacomo, φαινόμενο μοναδικό μιας πρόωρης ευφυΐας, αν και σε ηλικία μόλις ένδεκα χρόνων όταν συνέθεσε το πρώτο του ποίημα με τίτλο «Ο θάνατος του Έκτορα", δεν πέρασε όπως συνήθως συμβαίνει, πρώτα από τη σφαίρα της φαντασίας σ’ εκείνη της λογικής, αλλά ακολούθησε αντίστροφο δρόμο.  Από τα 1814 ως τα 1822 βρίσκεται στο απόγειο της διανοητικής και ποιητικής του προσφοράς. Χωρίς τη βοήθεια των δασκάλων, έμαθε τα ελληνικά και τα εβραϊκά. Το 1813 συνέγραψε την «Ιστορία της Αστρονομίας» και το 1815 το «Δοκίμιο για τα λάθη των Αρχαίων» και δυο τραγωδίες «Οι Ινδικές αρετές» και «Πομπήιος και Αίγυπτος». Στα 1819, έτος που ολοκλήρωσε σχεδόν τις φιλολογικές και επιστημονικές του μελέτες, μια αρρώστια των ματιών, μαζί με τα πρώτα σημάδια της ραχίτιδας, αποτέλεσμα μιας ακαταπόνητης πνευματικής προσπάθειας χρόνων, στάθηκαν αιτία να αποκαλυφθεί η ποιητική αποστολή του, που είχε βέβαια δείξει τα σημάδια της νωρίτερα από το 1815 και το 1816. Έτσι ουσιαστικά απ’ αυτό το χρόνο, περνά επίσημα από τη «λογιότητα» των θεολογικών και φιλολογικών μελετών στην ομορφιά της ποίησης. Την ιδία εποχή που ανατέλλει και μεγαλουργεί το άστρο του Leopardi, ένας άλλος φημισμένος ποιητής της Ιταλίας εκείνης της περιόδου ο Ούγκο Φώσκολο (με την ελληνική ψυχή) καταδιωγμένος από τη φτώχια αλλά και για τις ιδέες του σε μια Αυστριακοκρατούμενη Ιταλία, μαζί με τον προστατευόμενο του τον Κάλβο, περιπλανιέται από την Ιταλία στην Ελβετία και στο Λονδίνο. Είναι ακόμη η εποχή που στην Ιταλία είναι διαδεδομένη η μελέτη της κλασικής αρχαιότητας και κάθε διανοούμενος που σέβεται τον εαυτόν του είναι μεθοδικός μελετητής των Ελλήνων και Λατίνων κλασικών. Όμως η κλασική ποίηση, (φανατικός οπαδός της οποίας ήταν ο Φόσκολο) κάτω από την επίδραση των νέων ρευμάτων της ρομαντικής σχολής του Μιλάνου, θεωρείται «ποίηση των νεκρών». Με το ποίημά του «Στην Ιταλία» γραμμένο στα 1819 εμπνευσμένο από την οικτρή κατάσταση της αλυσοδεμένης χώρας του και αναπολώντας συγχρόνως την ηρωική ατμόσφαιρα της Αρχαίας Ελλάδας, ο Leopardi μετατρέπεται σ’ ένα ρομαντικό φιλελεύθερο πατριώτη ποιητή που στρέφει το ενδιαφέρον του στον Γκαίτε, στον Μόντι, αλλά και στο έργο του Ούγκο Φώσκολο.Ακόμη και μετά το 1822 όπου κάνει το πρώτο ταξίδι του στη Ρώμη, ο κόσμος που ανακάλυψε έξω από τα τείχη του Recanati αρχικά δεν κατόρθωσε να τον συγκινήσει. Γύρισε στον τόπο του το επόμενο έτος περνώντας αυτή τη φορά από τη σφαίρα της «φαντασίας» (ποίηση) σ’ εκείνη της «φιλοσοφίας» με το έργο του «Μικρά Ηθικά» μέσα από το οποίο περνάει μαζί με τη λογιότητα και η ποιητική φαντασία. Από το 1825,ως το 1827 βρίσκεται στο Μιλάνο και στη Μπολόνια συνεχίζοντας με έντονους ρυθμούς την πνευματική του δράση, και στη συνέχεια επισκέπτεται τη Φλωρεντία όπου έρχεται σε επαφή με τον άλλο μεγάλο Ιταλό ποιητή τον Alessandro Manzoni. Για λόγους υγείας μετακόμισε τον ίδιο χρόνο στη Πίζα, όπου καταπιάστηκε πάλι με την ποίηση, και λίγο αργότερα το 1828 έφυγε πάλι για τη Φλωρεντία απ’ όπου γρήγορα επέστρεψε στο Recanati, όπου παρέμεινε ως το 1830 συνεχίζοντας την ποιητική του κυρίως δημιουργία. Κομβικό σημείο αυτή την περίοδο της ζωής του, η γνωριμία του με τον Pietro Giordani τον μεγαλύτερο συγγραφέα της Ιταλίας, αλλά και τον φίλο του Antonio Ranieri που έζησε μαζί του από το 1830 και επιμελήθηκε την έκδοση του έργου του μετά τον θάνατό του.Το 1833 έφυγε οριστικά από το Recanati και εγκαταστάθηκε στη Νεάπολη όπου και πέθανε στα 1837 σε ηλικία 39 χρονών.
Στο λόφο του Απείρου, στο μοναστήρι του Santo Stefano, στεγάζεται σήμερα το Παγκόσμιο Κέντρο Ποίησης και Πολιτισμού αφιερωμένο στον G. Leopardi. Χώρος για συνέδρια, σεμινάρια, και πολιτιστικές εκδηλώσεις, όπου νέοι και επιστήμονες από όλο τον κόσμο μπορούν να βρουν φιλοξενία. Αυτή η έντονη σχέση του τόπου με την ποίηση, είναι άλλωστε εκείνη που προσδιόρισε και την ονομασία της μικρής πολιτείας του Recanati ως «πόλη της ποίησης».        

     Το λογότυπο του Παγκ. Κέντρου Ποίησης G.Leopardi

Είναι διαπιστωμένο πως ο Σολωμός γνώριζε το έργο του Ιταλού συνομηλίκου του, ήδη από το 1831 αν όχι από παλαιότερα, και φαίνεται να έτρεφε εκτίμηση απέναντι στο φιλολογικό έργο του, πίστευε όμως πως ο τίτλος του μεγάλου ποιητή της Ιταλίας εκείνης της περιόδου δεν ανήκε στον Giacomo Leopardi, αλλά στον ρομαντικό ποιητή και μυθιστοριογράφο Alessandro Manzoni.Περπατώντας στους δρόμους της πόλης, σκέπτομαι πως και ο δικός μας ο Ανδρέας Κάλβος, με όλες τις μεγάλες διαφορές των δυο προσωπικοτήτων, θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις ανάλογες με του Giacomo, να είχε αναδειχθεί σε μια ποιητική και κυρίως φιλοσοφική προσωπικότητα πρώτου μεγέθους. Ξεκίνησε κι αυτός γράφοντας δυο τραγωδίες. Αυτοδίδακτος και φτωχός, με την ιδιαίτερη πατρίδα του να αδιαφορεί για την στήριξη των σπουδών του, ζώντας στη σκιά του Φώσκολο, κυνηγημένος για τις φιλελεύθερες ιδέες του, με μια ζωή γεμάτη αξιοπρέπεια και αγώνα για επιβίωση. Σύνθετη επιστημονική προσωπικότητα, με τεράστιες γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, Λατινικών, Ξένων γλωσσών, Μαθηματικών, Θεολογίας και Αστρονομίας, αλλά και εκπαιδευτικό έργο σημαντικό, παρά τον δύσκολο και ιδιόμορφο χαρακτήρα του, κατόρθωσε το ακατόρθωτο, ακόμη κι αν δεν πρόλαβε να βρει η ποίησή του διέξοδο στον ευρωπαϊκό ρομαντισμό και στη γλώσσα του λαού του νησιού του.

Φεύγοντας άφησα πίσω μου το Recanati,- μια "πόλη του μπαλκονιού"- ν’ αγναντεύει ευτυχισμένο ολόγυρα το Μάρκες ως τα Απέννινα και ως την Αδριατική, με τη δόξα του ποιητή να του περισσεύει.

                                                                           
                                                                                                                                                                               Λ.Κατσιγιάννης

Πηγή: leovard Το είδωλο της γης μου