ΓΙΟΡΤΕΣ  ΛΕΥΚΑΔΑΣ 1964 

A΄ Μέρος

Υπάρχει μιά σοβαρή άποψη πού υποστηρίζει πώς τό νησί του Όδυσσέα δέν είναι ή σημερινή Ιθάκη αλλά ή γειτονική Λευκάδα. Γιά τούς Λευκαδίτες ή υπόθεση αύτή έγινε πεποίθηση και πίστη. Όσο γιά μάς, μ’ όλο πού καθόλου δε θέλαμε ν' άναμιχθούμε στις έριδες των αρχαιολόγων, φεύγοντας άπ’ τή Λευκάδα, καταλάβαμε πώς είναι δυνατόν νά δέρνεται κανείς μέ τούς καιρούς είκοσι χρόνια, μέ μόνη τή λαχτάρα νά γυρίσει εδώ μιά μέρα, καί νοιώθαμε κιόλας αυτό τό σφίξιμο τού νόστου, έτσι πού νοιώθει κανείς γιά έναν τόπο γνώριμο από πάντα κι άγαπημένο, κάτι σάν πατρίδα. Τό ξέρω, άπό ένα περιοδικό τέχνης θα ‘πρεπε νά μιλήσω γιά τίς γιορτές τέχνης τής Λευκάδας, όχι γιά τή Λευκάδα, γιά τή σκηνή που ήταν στημένη στο κέντρο τής πόλης, όχι γιά τήν πόλη, γιά τούς χορευτές, όσο αυτοί βρίσκονται πάνω στή σκηνή, γιά τούς κατοίκους-θεατές -όμως δε γίνεται. Γιατί τό φεστιβάλ τής Λευκάδας είναι όλα μαζί: πέτρες κι ακρογιάλια καί δρόμοι, σκηνικά εναλλασσόμενα, άνθρωποι ντόπιοι καί ξένοι, φοιτητές, τουρίστες, χωρικοί, θεατές καί καλλιτέχνες που αντιστρέφουν αδιάκοπα τούς ρόλους τους, αυτοσχεδιάζουν, διασκεδάζουν, δημιουργούν. Είναι οι έκδρομές κ’ ή ανθρώπινη ζεστασιά τού χώρου, ή μουσική κ’ ή ποίηση, ό χορός πάνω στη σκηνή καί μέσα σέ σπίτια καί δρόμους, οι λευκές νύχτες τής Λευκάδας πού ένώνουνε τή μέρα μέ τήν άλλη μέρα, πριν προλάβεις ν άνασάνεις, πρίν νοιώσεις τήν ελάχιστη κόπωση. Αυτή ή ατμόσφαιρα τοΰ αδιάκοπου πανηγυριού, ό παλμός, ή ολόκληρη προσφορά του καθενός πού θά πατήσει στο νησί, χιλίους ναούς τούς έκτισαν ανίκητα τής ίεράς Ελευθερίας τά χέρια. Επίσημοι και τοπικές άρχές, ξένοι άνταποκριτές, λόγιοι, δημοσιογράφοι, φωτορεπόρτερς κατόρθωσαν νά φτάσουν επιτέλους στις θέσεις τους. Δέκα χιλιάδες άνθρωποι. 'Αδιαχώρητο. Τό φεστιβάλ αρχίζει. Τά πιο πολλά άπ’ τά συγκροτήματα πού ήρθαν φέτος βρίσκονται σ' ένα έπίπεδο πολύ πάνω άπ’ τό μέτριο. Μερικά, όμολογουμένως έξαιρετικά, έχουν άποσπάσει κιόλας βραβεία σέ διεθνείς στίβους. Ή Ελλάδα άντιπροσωπεύεται άπό τό χορευτικό συγκρότημα τού «Λαογραφικού όμίλου Καρδίτσας», τόν καλλιτεχνικό όμιλο «Όρφεας» της Λευκάδας, τό «Συγκρότημα άγροτοπαίδων Καρυάς». Τό τελευταίο αυτό λιλλιπούτειο συγκρότημα, κέρδισε τό θαυμασμό καί την αγάπη όλων μας. Κορίτσια κι άγόρια, τό πολύ μέχρι δώδεκα χρονών, μέ τις τριμμένες, ξέθωρες λευκαδίτικες φορεσιές τους, νά χορεύουν μέ τόση πειθαρχία καί δεξιοσύνη, μέ τέτοια σκηνική άνεση, πού σ’ άφήνουν κατάπληκτο. Πήγαμε στήν Κάρυά, ένα χωριό στά μεσόγεια τής Λευκάδας, πού διατηρεί άκόμα τις παραδόσεις τού νησιού. Είδαμε αυτά τά παιδια νά έξασκούνται μέσα σ' ένα σκοτεινό ύπόγειο τής έκκλησίας. Εκεί χορεύουν, μαθαίνουν όργανα καί τραγούδι. 0 δάσκαλος τού συγκροτήματος κ. Νίκος Θάνος μάς έξήγησε πόσο δύσκολο είναι τό ξεκίνημα -δέν πάνε παρά δέκα οχτώ μήνες πού άρχισε αυτή ή προσπάθεια-, όταν έχεις νά παλέψεις μέ άνυπέρβλητα οικονομικά έμπόδια κι άκόμα μέ τις προκαταλήψεις τών χωρικών πού θεωρούνε βέβαια πρόστυχο σχεδόν νά βγάλουνε τό κορίτσι τους στο παλκοσένικο. Κι όμως σιγά-σιγά ό ενθουσιασμός τών παιδιών κερδίζει έδαφος καί ή δύναμη τού μικρού συγκροτήματος αυξάνει. ’Από έλληνική μεριά συμμετέχει επίσης ή γνωστή μας χορωδία Τρικάλων, πού διευθύνεται άπό τήν κ. Τερψιχόρη Παπαστεφάνου. Ή χορωδία χειροκροτήθηκε γιά τήν έρμηνεία της στον «Επιτάφιο» τού Ρίτσου καί τ’ άλλα τραγούδια τού Μίκη Θεοδωράκη. ‘Οπωσδήποτε ή έλληνική συμμετοχή ήταν φτωχή καί φέτος καί όχι αντιπροσωπευτική στο σύνολό της. Είναι μιά άδυναμία πού πρέπει νά ξεπεραστεί γιατί τό φεστιβάλ τής Λευκάδας είναι πιά ένας διεθνής χώρος, όπου ή Ελλάδα έχει τήν ευκαιρία νά προβάλλει καί νά προωθεί τις πολιτιστικές άξιες της. Ιδιαίτερα θά ήθελα νά άναφερθώ στά τρία εκπληκτικά συγκροτήματα πού λάμπρυναν τις φετεινές γιορτές: τής Ούγγαρίας, τής Γιουγκοσλαβίας καί τού Ισραήλ. Καμιά χορευτική όμάδα πού συμμετέχει στο φεστιβάλ φολκλόρ δέν άποτελείται άπό έπαγγελματίες καλλιτέχνες. Όμως κανείς δέν μπόρεσε νά πιστέψει πώς οί Ούγγαρέζοι είναι άπλοι έρασιτέχνες, εργάτες, άγρότες, φοιτητές, έπιστήμονές, μέ τό μεράκι τού χορού. Ήταν πραγματικά ένα σύνολο άπόλυτα πειθαρχημένο, πού πρόδιδε μακρόχρονη κ’ έπίπονη άσκηση. Ό χαρακτήρας τού ούγγαρέζικου λαού κ’ οι παραδόσεις του, ή λαϊκή ζωή κ' ή λαϊκή φαντασία, ή ιστορία κι ό θρύλος, ή μεγάλη παράδοση τού χορού καί τής μουσικής είναι τά στοιχεία πού συνθέσανε αυτούς τούς θαυμάσιους χορούς. Πρόκειται όμως γιά έντεχνες πιά δημιουργίες. "Οσο κι άν άποτελούνται άπό λαϊκά μοτίβα καί περιεχόμενο άντλημένο άπό τόν λαϊκό χώρο, δέν είναι αυθεντικοί λαϊκοί χοροί. Οί χορογραφίες είναι μοντέρνες, οί πιο πολλές μάλιστα έχουν γίνει άπό μέλη τού συγκροτήματος. Ιδιαίτερη αίσθηση έκανε στούς μουσοτραφείς Λευκαδίτες ή όρχήστρα καί ό σολίστ της, ένας πραγματικός -βιρτουόζος τού βιολιού. Οι Γιουγκοσλάβοι είναι γνωστοί κιόλας καί δημοφιλείς στο νησί. Είναι ή τρίτη χρονιά πού αποθεώνονται έδώ, φέτος μάλιστα κατόρθωσαν ν’ άποσπάσουν τό θαυμασμό και τις άκριβές έκδηλώσεις τής κυρίας Μαρίας Κάλας. Ό πρώτος τους, ένας Ζορμπάς στά νειάτα του, έχει γίνει τό ίνδαλμα τής Λευκάδας. Χορεύουν όλοι μέ άληθινή λεβεντιά, γνήσιους λαϊκούς χορούς πού θυμίζουν πολύ· Β. Ελλάδα-άλλωστε ύπάρχουν, όπως ξέρουμε, κοινές καταβολές -είναι όμως πιό άδροί, πιό «βαλκανικοί» θά λέγαμε. Παρακολουθώντας μέ τί ευλυγισία καί συγχρόνως παληκαριά, χορεύουν, μέ τί κέφι καί μαεστρία άναδεικνύουν τό κάθε τί, σκεφτόμαστε πόσος δρόμος μάς μένει άν θέλουμε νά περισώσουμε κάτι κι άπ’ τη δική μας κληρονομιά. Φοιτητές ένός πανεπιστημίου, μέ άριστες έπιδόσεις ιδιαίτερα στις νέες θετικές επιστήμες, είναι τά παιδιά πού άντιπροσωπεύουν τό Ισραήλ. Σώματα άρμονικά, γυμνασμένα, γεμάτα χάρη, πρόσωπα φωτεινά. Τό πιό τέλειο αισθητικά σύνολο πού έχουμε δει ποτέ. Οί χοροί τους είναι μοντέρνοι, γιατί τό Ίσραήλ τώρα δημιουργεί τήν παράδοσή του. 0ι χορογραφίες, καμωμένες άπό τόν άρχηγό τού συγκροτήματος είναι εμπνευσμένες άπ’ τή χαρά τής νειότης, τή χαρά τής ζωής, σε μιά νέα, ελεύθερη πατρίδα. Εκφράζουν ακριβώς τό πρόσωπο τής νέας γενιάς, ένα πρόσωπο γεμάτο πάθος γιά ζωή, γιά γνώση, γιά δημιουργία. Οί χοροί τους κρατούν λίγα στοιχεία άπό τό παλιό Ισραήλ κι άπό τή βιβλική παράδοση και περισσότερα απ’ τήν παράδοση καί τούς χορούς όλων τών κρατών, όπου έζησαν διεσπαρμένοι οί Ισραηλίτες τόσα χρόνια. Ή ένότητα αύτού τού μοντάζ τών έπιδράσεων είναι άκριβώς ή ποικιλία των στοιχείων τους, ή συνεχής εναλλαγή κι ακόμα τό σφρίγος τόσων λαών πού έρχονται νά μπολιαστούν σ' ένα πανάρχαιο δέντρο. Τό γνωριστικό σημάδι του Ισραήλ είναι αυτός ό παλμός κ ή νεότητα που πλημμυρίζει όλες τις εκδηλώσεις του. «Στή Λευκάδα μπορούμε νά χορεύουμε κάθε βράδυ, όσο θέλετε»  μάς είπαν οί Ισραηλίτες. Και τό κάνανε. Πολύ ένδιαφέρουσες εμφανίσεις έκαναν επίσης ό όμιλος τού πανεπιστημίου τής Ουψάλας (Σουηδία), τό συγκρότημα τραγουδιστών καί χορευτών τής Γαλλίας, «Τροβαδούροι βουρβονέζοι», πού χρησιμοποιούν ωραία παραδοσιακά όργανα κ.ά.

Τό φεστιβάλ τής Λευκάδας ξεκίνησε άπό μια παράτολμη φαντασία. Σήμερα είναι μια ζηλευτή προίγματικότητα καί σέ πολύ λίγον καιρό θάχει άποκτήσει διεθνή ακτινοβολία. Ό κ. Άντώνης Τζεβελέκης έμπνευστής καί έιιψυχωτής τού φεστιβάλ καί όλα τά μέλη της επιτροπής πού μοχθούν όλο τό χρόνο γιά νά τό πραγματοποιήσουν, παρά τις τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, παρά τούς δικούς τους επαγγελματικούς περισπασμούς, αξίζουν τά πιο θερμά συγχαρητήρια. Ώρα μία ή δύο μετά τά μεσάνυχτα. Τό φεστιβάλ τέλειωσε γι άπόψε. Τρέχουμε στο έστιατόριο πριν τελειώσει κι ό,τι φαγώσιμο υπάρχει στή Λευκάδα. Στή «Χαρά» έχει στηθεί κιόλας τό γλέντι. Οί Ουγγαρέζοι δείχνουνε χορούς στούς Ισραηλίτες. Αυτοί ci άνθρωποι έχουνε μιά μανία νά βλέπουνε καί νά μαθαίνουνε! Λεπτό δεν πάει χαμένο. 'Αποφασίζουμε νά κατεβούμε όμαδικώς στο «μποσκέτο» ένα μεγάλο περιβόλι πλάι στή θάλασσα, γιά δροσιά. ’Οργανωτές, συγκροτήματα, δημοσιογράφοι, τουρίστες, πιασμένοι άλυσίδα άπ’ τή μέση, ύπό τούς ήχους τής κορνέτας, τού άκορντεόν, τυμπάνων χορδών καί οργάνων προχωρούμε χορεύοντας. Όποιος βρεθεί στο δρόμο, άλλοι μονόι τους. Υποχρεώνεται νά άκολουθήσει. Ή παρέλαση μεγαλώνει έπικινδύνως, ό θόρυβος επίσης. Οί Λευκαδίτες άνοίγουν τά παράθυρα. Τώρα, λές, δεν τό γλυτώνουμε τό κατάβρεγμα! Τί λόγος! Αυτοί, παιδί μου, είναι έπαγγελματίες ξενύχτηδες. 'Αρπάζουνε ό,τι ρούχο βρεθεί μπροστά τους καί μάς γνέφουνε, τραγουδάνε, χαιρετάνε, πηδάνε καί πιάνονται στό χορό. Τό μποσκέτο κατάφωτο. Τραπεζάκια, καρέκλες, δέντρα, γρασίδι μούσκεμα.  Oi Ούγγροι μάς εδειξαν τί σημαίνει δημιουργική διαφύλαξη τής χορευτικής παράδοσης...μεζές, ψυστίκι αράπικο, μπύρες, λευκαδίτικο κρασί. Δυο πίστες, κι ορχήστρες τέσσερες στή διάθεσή μας. Και τί ορχήστρες! Τόσο φιλότιμες που παρακαλάς νά μήν τίς πιάσει πάλι και παίζουν όλες μαζί όπως συνήθως, γιατί κάποτε θά πέσει άγριο ξύλο κι άλλοίμονο στα είρηνιστικά ιδεώδη τού φεστιβάλ. Κάποιος δίπλα μου φώναξε χτες γιά νά τους συμφιλιώσει. « Ε δέ χρειάζεται νά βάλουμε και φράκο τώρα! Αυτό θά πει φεστιβάλ!». Τήν τελευταία λέξη τήν κατάλαβαν όλοι, κάτι ξέρουνε φαίνεται άπό έλληνικά, καί γέλασαν Ικανοποιημένοι συνεχίζοντας δριμυτεροί τό νταβαντούρι. Οί Ισραηλίτες ήρθαν εφοδιασμένοι μέ πλούσιο ελληνικό ρεπερτόριο. Ή Χάβα Ναγκίλα χορεύει πλάι τή Γερακίνα καί φυσικά τά παιδιά του Πειραιά άκολουθούν. "Ολοι, στριμωγμένοι στήν πίστα, προσπαθούν νά χορέψουν άγνωστους κι άνύπαρκτους χορούς, αυτοσχεδιάζουν συνέχεια, μ’ ένα κέφι πού παρασύρει τους πάντας άκόμα καί τους γεροντότερους, που έχουν γίνει μόνιμοι πιά θαμώνες τού μποσκέτου. "Όλοι ζητάνε νά μάθουν τό καλαματιανό καί τό χασάπικο. Δεν τολμάς νά τους δείξεις. Αμέσως σε βομβαρδίζουν μέ φιγούρες δικής τους έμπνεύσεως. Κάποιος αρχηγός θά βγει μονάχος στήν πίστα γιά μιά «μικρή» επίδειξη.Ένας άλλος, θιγμένος στο εθνικό του φιλότιμο, θά σταθεί απέναντι χορεύοντας κάτι δικό του. Ρυθμικά χειροκροτήματα, ζητωκραυγές, μονομαχία γιγάντων. Συναγωνισμός δεξιοτεχνίας, ρώμης, άντοχής. Μέχρις έξαρθρώσεως. Καί νά σκεψτεΐ κανείς ότι αυτά τά παιδιά θαχούνε τό πρωί πρόβες άπ’ τήν άρχή καί θάλασσα καί περιπάτους. Τό βράδυ πάλι πρέπει νάναι σε φόρμα γιά νά χορέψουνε στο φεστιβάλ, κ έχει ό θεός. Μά τί λέω; Στίς έξη έχουμε εκδρομή. Ή ώρα είναι πέντε καί μισή. Μόλις προλαβαίνουμε ν' άλλάξουμε. Τί έκανε λέει; Σώθηκε πάλι ό καφές; Ό Βαλαωρίτης έχει βγάλει τό μαρμάρινο κεφάλι του μέσα άπ τούς κισσούς κι άνασαίνει άδιάφορος τήν πρωινή φρεσκαδούρα. Καλημέρα σας!

 

ΧΡΥΣΑ ΛΑΜΠΡΙΝΟΥ 

 1964

Υ.Γ. Με αφορμή ένα καινούργιο προβληματισμό για την οργάνωση των γιορτών Λόγου και Τέχνης στη Λευκάδα που έγινε αυτόν το καιρό, αναρτήθηκε αυτό το δυσεύρετο κείμενο του 1964 (σε συνδυασμό με το επόμενο που  επακολουθεί) αφ’ ενός να αποκαλύψει τις εντυπώσεις των συντακτών, αλλά και να δώσει ίσως κάποια καινούργια έμπνευση και να παροτρύνει σε καινούργιες ιδέες ως προς τη συμμετοχή των συγκροτημάτων, αλλά και του κόσμου, και την μετατροπή των γιορτών σ’ ένα πραγματικά  φολκλορικό πανηγύρι λαών.

            Πηγή: Το είδωλο της γης μου (Για την αντιγραφή)