Η Πάροδος του λειψάνου του Αγ Νικολάου από τα Μύρα στο Μπάρι [1] 

                             

   Κύριος αντίπαλος του Βυζαντίου στο δεύτερο μισό του 11^ου αιώνα είναι οι Σελτζούκοι Τούρκοι,που ξεκίνησαν από τα οροπέδια του Τουρκεστάν πολεμώντας κι έφτασαν ως τη Μεσόγειο. Η στενότητα της γης, τους έκανε να ξεκινήσουν για νέα πατρίδα, βασισμένοι στη τέχνη του πολέμου που την κατείχαν καλά. Στο Ιράν έκαμαν το πρώτο τους βασίλειο, με πρώτο σουλτάνο τον Τογρούλ εγγονό του Σελτζούκ. Στα 1071 αναμετρώνται με τον βυζαντινό στρατό που θα υποστεί ταπεινωτική ήττα στο Μάντζικερτ της σημερινής Αρμενίας και ο αυτοκράτορας των Ρωμαίων Ρωμανός Δ΄ ο Διογένης προδομένος από τους Νορμανδούς μισθοφόρους του που συμμάχησαν με τους βυζαντινούς ευγενείς, επιδιώκοντας την πτώση του, θα πιαστεί αιχμάλωτος του Σουλτάνου των Σελτζούκων Αλπ Αρσλάν. Την ίδια χρονιά καταλαμβάνεται και η Βάρη(το Μπάρι) από τους Νορμανδούς με τον Ροβέρτο Γυισκάρδο, ο οποίος έθεσε έτσι τέρμα στη βυζαντινή παρουσία στην Ιταλία. Αυτόκλητοι κληρονόμοι του αραβικού πολιτισμού οι Σελτζούκοι, έχοντας μέσα τους την μουσουλμανική Περσία, αφομοίωσαν από τους Βυζαντινούς πολιτιστικά στοιχεία και την ελληνική γλώσσα και έτσι δημιουργήθηκε το Σουλτανάτο του Ρουμ. Μετά τη μάχη του Μάντζικερτ, η Μικρά Ασία αφού γίνεται πεδίο συγκρούσεων με τους Βυζαντινούς,τους Σελτζούκους και τον Νορμανδό τυχοδιώχτη Ρουσσέλ του Μπαγιέλ ,περνάει κατά το μεγαλύτερο τμήμα της στην επικράτεια του Σουλτανάτου του Ρουμ.

   Από το 1076 που πάτησαν οι Σελτζούκοι την Παλαιστίνη και βεβήλωσαν τους Άγιους Τόπους, πέφτει στα χέρια τους και η Ιερουσαλήμ. Αυτό στάθηκε αφορμή για τις Σταυροφορίες, που με πρόσχημα την απελευθέρωση των ιερών τόπων του χριστιανισμού, απετέλεσαν ουσιαστικά μια ευκαιρία για τον καθολικισμό να συλήσει την ορθοδοξία, με κορύφωση το 1204.

   Μεταξύ των κτήσεων των Σελτζούκων στην Μικρά Ασία και η μικρή πόλη των Μύρων της Λυκίας (σημερινό όνομα Demre της επαρχίας της Αττάλειας) στο νοτιοδυτικό άκρο της μικρασιατικής χερσονήσου, με τα μυροβολούντα λείψανα του Αγίου Νικολάου-επίσκοπου Λυκίας και πρωταγωνιστή της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου της Νικαίας της Βιθυνίας,-τα οποία φυλάσσονταν για πάνω από επτά αιώνες στη βασιλική που είχε ανεγερθεί προς τιμή του, στην ομώνυμη Μονή.

   Στα 1087, με τον Αλέξιο Α’ Κομνηνό,(1081-1118) στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης και επί Πατριάρχου Νικολάου Γ' του Κυρδινιάτη (1084–1111) κάτω από τη σύγχυση που επικρατεί λόγω των εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Μ.Ασίας, μια μεγάλη ομάδα εμπόρων και ναυτικών από το Μπάρι, -που ταξιδεύουν εκεί για προμήθεια σίτου, αποσπούν από τους Ορθοδόξους μοναχούς με την συναίνεσή τους τα λείψανα του Αγίου για να τα διαφυλάξουν[2], κατ’ άλλη εκδοχή τα κλέβουν[3] ή ίσως πρόκειται για σκηνοθετημένη κλοπή για την αποφυγή πανικού, λόγω του τουρκικού κινδύνου που ελλόχευε. Τα κίνητρα φαίνονται θρησκευτικά, μα σίγουρα ήταν και πολιτικά αλλά και οικονομικά.

   Κατά την παράδοση, τρία ήταν τα πλοία που αναχώρησαν με το άγιο λείψανο από τα Μύρα την 1^η Απριλίου 1087 και έφθασαν στο Μπάρι την 20^η Μάιου με ενδιάμεσους σταθμούς ανεφοδιασμού. Το ιστορικό αυτό γεγονός, κληροδοτήθηκε από τους κατοίκους των περιοχών απ’ όπου περνούσε το σκήνωμα του Αγίου, στους απογόνους τους, ώστε αυτή η ευλογημένη πάροδος (διέλευση) να εορτάζεται πανηγυρικά εις το εξής ανάλογα με τις ημερομηνίες προσέγγισης ή διέλευσης. 

Στη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά, τη Λευκάδα, την Ηλεία και Αχαΐα, εορτάζεται στις 10 Μαΐου. Στη Λευκάδα δεν είναι εξακριβωμένο αν το σκήνωμα του Αγίου προσέγγισε λόγω καιρικών συνθηκών και σε ποιο σημείο, ή εορτάζεται η διέλευση του από τη θάλασσα. 

   Λίγο αργότερα, αφού τα λείψανα διαφυλάχθηκαν προσωρινά σε άλλο ναό, ο Νορμανδός Δούκας Ρογήρος έκτισε για να τα στεγάσει μια μεγαλόπρεπη Βασιλική στο όνομα του Αγίου(San Nikola)και την 1η Οκτωβρίου του 1089 ο Πάπας Ουρβανός Β΄(ο Πάπας που κήρυξε τις Σταυροφορίες) τα απέθεσε εκεί πανηγυρικά σε μια κρύπτη της, κάτω από τη μαρμάρινη Αγία Τράπεζα. Από τότε παραμένουν εκεί και κάθε χρόνο τελούνται πανηγυρικές εκδηλώσεις με αναπαράσταση της άφιξής τους.

    Κτήτορας του ναού εξ αιτίας της συμβολής του στην οικοδόμηση του ναού και των πρωτοβουλιών του κατά την άφιξη των λειψάνων, ανακηρύχθηκε ο Αβάς Ηλίας ηγούμενος της Μονής των Βενεδικτίνων, ελληνικής καταγωγής, ο οποίος και ενταφιάστηκε εκεί. Εκεί επίσης ενταφιάζεται και ο καπετάνιος του πλοίου Αλβέρτος, που έφερε το σκήνωμα, ως και 17 από τους 62 ναυτικούς των τριών πλοίων. Τα οριστικά εγκαίνια της βασιλικής τελέσθηκαν το 1197 και μετά από εκατό περίπου χρόνια ανέλαβαν τη λειτουργία του ναού Δομινικανοί μοναχοί. 

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΛΕΙΨΑΝΟΥ[4]

               

   Σήμερα, μέσα στον ναό υπάρχει από το 1966 και ορθόδοξο παρεκκλήσι. Μαζί δε με τα άγια λείψανα του Αγίου, υπάρχουν ακόμη λείψανα Αγίων Ορθοδόξων οι οποίοι  μαρτύρησαν πριν από το σχίσμα, όπως λείψανα του Αγίου Αποστόλου Ιακώβου, του Αγίου Βλασίου, του Αγίου Γρηγορίου Πάπα Ρώμης του Διαλόγου, του Αγίου Βικεντίου, του Αγίου Λαυρεντίου, της Αγίας Ορσαλίας, της Αγίας Ολιβίας, της Αγίας Χριστίνας, του Αγίου Ιωάννου Θεριστού, της Αγίας Ροζαλίας, ως και κομμάτια από την ξύλινη λάρνακα με την οποία μεταφέρθηκε ὁ Άγιος Νικόλαος από τα Μύρα.

   Όσον αφορά το λείψανο του Αγίου, στα επτακόσια περίπου χρόνια από την κοίμησή του (330) ως τη μετακομιδή του, εκτιμάται ότι ένα μέρος αυτού είχε διαμοιραστεί για καθαγιασμό θυσιαστηρίων κατά τον εγκαινιασμό ναών της αυτοκρατορίας, αλλά και ως «πολύτιμον αντίδωρο» για αυτοκρατορικές χορηγίες. Το 1099 Βενετσιάνικα αυτή τη φορά πλοία, φθάνουν στα Μύρα και αφαιρούν από τον τάφο τα πιο μικρά οστά που είχαν παραμείνει και τα τοποθετούν στην ήδη υπάρχουσα εκκλησία του Σαν Νικολό, στο νησάκι Lido.Αυτό είναι και μια πιθανή ένδειξη πως η μετακομιδή των λειψάνων αποτέλεσε αγώνα δρόμου μεταξύ των Δυτικών. Όταν κατά το 1953 εξετάστηκαν λεπτομερώς τα οστά του Αγίου, διαπιστώθηκε ότι εκτός από το ακέραιο λείψανο της τίμιας κάρας, μόνο τα μισά περίπου των οστών, είχαν μετακομισθεί στο Μπάρι.

  Κατά τον Αγ.Νικόδημο τον Αγιορίτη «το ιερόν Λείψανον του Αγ. Νικολάου δεν ευρίσκεται εις την πόλιν Μπάρι, καθώς πληροφορούμεθα παρά των εκείσε απελθόντων».[5] Την πληροφορία αυτή φαίνεται ότι την έχει από τα χειρόγραφα του Β. Δ. Ζώτου–Μολοσσού,όπου αναγράφεται  ότι «επειδή λειτουργούντος του Λατίνου δεν εθαυματουργούσε ο Άγιος, ο Πάπας επώλησε την μεν δεξιάν αυτού εις τον ηγεμόνα της Βλαχίας Γκίκαν, αντί 3.000 φλωρίων, το δε σώμα αυτού εις τούς Ρώσους, αντί 10.000 φλωρίων»![6] Πράγματι στη Ρουμανία στο ναό του Αγίου Γεωργίου στο Βουκουρέστι,βρίσκεται η δεξιά παλάμη του Αγίου, ενώ στην Ρωσία παρά το ότι είναι ο πλέον διαδεδομένος Άγιος,(η ανακομιδή των λειψάνων εορτάζεται στις 9 Μαΐου) δεν υπάρχουν πληροφορίες για παρουσία σημαντικών λειψάνων του,  εκτός μικρών αποτμήματων.  

   Ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται παγκόσμια ο συχνότερα απεικονιζόμενος Άγιος. Με την μετακομιδή των λειψάνων του από τα Μύρα στην Ιταλία και στη συνέχεια την διασπορά τους στις Ανατολικές εκκλησίες, θεωρείται ο Άγιος που αδελφοποίησε του χριστιανούς της Ανατολής και της Δύσης. Στην Ελλάδα σήμερα είναι περίπου 400 εκκλησίες στο όνομά του. Στη δε Σερβία, τιμάται όσο ουδείς άλλος Άγιος, κατά την οικογενειακή εορτή (slava) που εορτάζεται με το παλιό ημερολόγιο την 19^η Δεκεμβρίου.-

           

Πηγή:Leovard Το είδωλο της γης μου

---

[1] Δημοσιεύθηκε την  11-5-2016 στο ιστολόγιο www.mylefkada.gr .
[2] Εφημερίδα «Εκκλησιαστική Αλήθεια», φ. 1. 5. 1987. «…από τους τέσσερεις μοναχούς που φυλάσσουν το λείψανο,δυο το συνοδεύουν ως εγγυητές της γνησιότητας και των δικαιωμάτων τους επ’ αυτών»
[3] Βλ.«Δελτίο του Αγ. Νικολάου», Bollettino di San Nicola,   ἐκδ. Παράρτημα  Δομινικανών του Μπάρι στην Ελλάδα,  (φ. 5, Μαϊου 1989).
[4] Mια εκδοχή του δρόμου της ανακομιδής του λειψάνου του Αγίου από τα Μύρα στο Μπάρι. Ο χάρτης πορείας κατατέθηκε σε συνέδριο που έλαβε χώρα το 1995 στην Σάμη Κεφαλονιάς τα πρακτικά του οποίου δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί. Μετά το σημείο 12 επικρατέστερη εκδοχή είναι εκείνη της προσέγγισης στη Σάμη της Κεφαλονιάς, όπου υπάρχει και εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου. Η ημερομηνία εορτασμού της ανακομιδής, φαίνεται να ποικίλει από τόπο σε τόπο όχι μόνο ως προς τα σημεία προσέγγισης του λειψάνου, αλλά και ανά την Ελλάδα.
[5] («Ο Μέγας Συναξαριστής…» αυτ., σελ. 509)
[6] («Ο Μέγας Συναξαριστής…» αυτ., σελ. 506).