Κρίσεις κι επικρίσεις (Καβάφης και Παλαμάς)

Η φιλολογική αντιπαράθεση μεταξύ των μεγάλων, αλλά διαφορετικού στυλ ποιητών Παλαμά και Καβάφη, είναι ένα θέμα που φτάνει ως τις μέρες μας.Ο Καβάφης έσπασε ως γνωστόν την μονοτονία της ομοιοκαταληξίας (που εκφραζονταν από το κατεστημένο της τριάδας Παλαμάς-Δροσίνης-Πολέμης) και ήταν εκείνος που αναζητούσε η Ελληνική ποίηση για να κάνει το άλμα της στη νεώτερη εποχή. Έτσι η ποίησή του λύτρωσε ουσιαστικά τη στυφή και μονότονη ποιητική πραγματικότητα, απ’ την οποία όμως αφαίρεσε τον λυρισμό. Φιλοσοφική ενατένιση με μια διάσπαρτη ειρωνεία, που δεν έχει το πάθος και την ποιητική ορμή του Παλαμά. Αντιπαράθεση πάντως μεταξύ των ποιητών δεν είναι νομίζω καταγραμμένη στην ιστορία, παρά μόνο στα φιλολογικά κουτσομπολιά. Στη βιογραφία του σημαντικού συλλέκτη έργων τέχνης Αλέξανδρου Ιόλα, αναφέρεται ότι όταν έρχεται από την Αίγυπτο στην Ελλάδα τo 1925, ο Καβάφης είναι αυτός που του δίνει συστατική επιστολή για τον Παλαμά! Ο Παλαμάς, εκείνη την εποχή είχε αναδειχθεί «εθνικός» ποιητής, αλλά και ο Καβάφης, άρχισε να αναγνωρίζεται ως ο ποιητής του μείζονος Ελληνισμού. Αυτή η αντιπαράθεση μεταξύ των ποιητών αναδεικνύεται και καλλιεργείται περισσότερο μέσα από τους κύκλους των κριτικών και των λογοτεχνών. Ο Ξενόπουλος π.χ. αν και φίλος του Παλαμά, «..μυστικά φθονούσε τον μεγάλο ποιητή….»[1]ενώ θαύμαζε και αλληλογραφούσε με τον Καβάφη. Στα νεώτερα χρόνια ο Ρένος Αποστολίδης όπως όλοι οι μεγάλοι φιλόλογοι-στοχαστές, είχε τις δικές του φιλολογικές προτιμήσεις και τα δικά του λογοτεχνικά μοτίβα που τον ενδιέφεραν περισσότερο. Σε μια τηλεοπτική του κριτική λ.χ που παίζει στο ΥουΤυbe υποτιμά τον Παλαμά και αποθεώνει τον Καβάφη.Στη κριτική του, είναι επηρεασμένος από τις προτιμήσεις του και αυτό αδικεί και τον ίδιο και τους κρινόμενους ποιητές ή λογοτέχνες.Τον Καζαντζάκη τον απορρίπτει παντελώς. Aς μη ξεχνάμε πως ο Παλαμάς αρθρογραφούσε στo περιοδικό του Α.Καραντώνη «Τα Νεα Γράμματα», «αντίπαλο» του Ηρ. Αποστολίδη που ήταν «Τα Νέα Ελληνικά» και αυτό ήταν σαφώς ένας λόγος παραπάνω να κρατήσει ο Ρ.Α μια απόσταση από τον ποιητή της «Φλογέρας του Βασιλιά». Με την ανακάλυψη του Καβάφη, ο Παλαμάς  γίνεται ντεμοντέ. Ξεπερασμένος και ο πατριωτισμός του Μαβίλη, και του Δροσίνη. Ακόμη κι ο Κωστής Μοσχώφ, αστέρας της αριστερής διανόησης και Μορφωτικός ακόλουθος της πρεσβείας μας στην Αίγυπτο τη δεκαετία του 1990, αποφαίνεται στην αρχαιολόγο Σουβαλτζή, με τα παρακάτω περίπου λόγια «…δεν μας διαφέρει ο Αλέξανδρος,εμείς εδώ έχουμε το ανάστημα του Καβάφη» όταν του ζητά την συμπαράστασή του για τις ανασκαφές στη Σίβα. Ώστε ο Αλέξανδρος ασημαντότερος του γέροντα της Αλεξάνδρειας! Όλοι έχουν βαλθεί να γράφουν γι αυτόν, ενώ στην πραγματικότητα έχει εξαντληθεί από καιρό η μελέτη του. Μελέτες διδακτορικές, αναλύσεις επί αναλύσεων, κριτικές επιτομές που ο καθένας ζητά να πάρει ένα κομμάτι της Καβαφικής δόξας, έστω κι αν κάποιοι έχουν μετατραπεί σε εμπόρους. Λιγότερες οι διδακτορικές διατριβές για τον Μ.Αλέξανδρο. Μέγας σημαιοφόρος της φυλής ο Καβάφης.
Σήμερα ο Καβάφης είναι μια μόδα μη αμφισβητήσιμη μεν, αλλά μην ξεχνάμε και μια προσωπική ιδιοτροπία του,  που του δίνει στην εποχή μας περισσότερους πόντους. Καβαφικές αδυναμίες για τις οποίες δεν μιλά κανείς.Τι τα θέλετε, μεγάλος και ο Καβάφης, μα ο Παλαμάς σε διαπερνά με το ρίγος του πατριωτισμού του. Στοχαστική η ποίηση του πρώτου, πατριωτική εκείνη του δεύτερου. Έτσι ο Παλαμάς διαβάζεται στο μεγάλο πλήθος, ενώ ο Αλεξανδρινός διαβάζεται τα βράδια με το φως της λάμπας.  

[1] σελ. 422 Φιλ.Πρωτοχρονιά 1994

Πηγή: Leovard Το είδωλο της γης μου