Η Ένωση των Επτανήσων και ο κρίσιμος ρόλος του Βαλαωρίτη

                                                                                    

Στην Ελλάδα πάντα υποβόσκει ο διχασμός και η αντιπαράθεση. Ακόμα και αν τίποτε δεν φαίνεται να τον προκαλεί, αυτός εφευρίσκεται. Στα 1863, οι πολιτικές αντιπαραθέσεις δίνουν και παίρνουν. Ορεινοί με Πεδινούς και Στερεοελλαδίτες με Πελοπονήσιους. Οι Πεδινοί ήταν οπαδοί του Αγγλικού κόμματος με επικεφαλής τον Δημήτριο Βούλγαρη ενώ οι Ορεινοί οπαδοί του Γαλλικού με επικεφαλής τον Κανάρη.Το 1863 είναι η εποχή που το κράτος όταν αντιμετώπιζε οικονομικά προβλήματα, έκλινε τις πρεσβείες. Την ίδια ώρα η Ελλάδα ψάχνει απελπισμένα για τον διάδοχο του Όθωνα, ώσπου τον βρίσκει στο όνομα του 17ετή Γουλιέλμου της Δανίας, με προίκα τα Επτάνησα από την Αγγλία.

     Η αναγόρευση του Γεωργίου ως βασιλέως από την Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων έγινε την 18-3-1863.Η επιτροπή του Κοινοβουλίου που επιλέχθηκε για τη μετάβαση στη Κοπεγχάγη προκειμένου να προσφέρει το στέμμα στον Γεώργιο, αποτελείτο από τον Κωνσταντίνο Κανάρη τον Θρασύβουλο Ζαΐμη και τον Δημήτριο Γρίβα. Κατά την μετάβασή της διήλθε από τη Κέρκυρα, όπου έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το λαό του νησιού. Ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης αναγνωρισμένος ποιητής που πρωτοστατεί στις εκδηλώσεις της υποδοχής, ασπάζεται γονατιστός τον πυρπολητή Κανάρη και απ’ αυτή τη συνάντηση θα εμπνευστεί και για το ποίημά του Ο Κανάρης. H κολακεία προς τον έφηβο πρίγκιπα της Δανίας από τον γηραιό πυρπολητή Κανάρη, που στέλνεται επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας, είναι υπέρμετρη και ξαφνιάζει, αλλά είναι και ενδεικτική των ελπίδων που έτρεφαν για ένα ομαλό πολιτικό βίο.«Θεωρούμεν την ημέραν αυτήν ως την ωραιοτέραν της ζωής μας», είναι τα λόγια του Κανάρη προς τον νέο Βασιλιά της Ελλάδας. Η εξάρτηση  όμως της δυναστείας από τις δυνάμεις που την επέβαλαν όπως κι εκείνη του Όθωνα, και όχι από τον λαό, επισώρευσε δεινά στον τόπο.

     Η εκλογή του νέου βασιλέα και η ανάρρηση του στον θρόνο της Ελλάδας, συνδέεται με την Ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, όπου η Επτάνησος προσφέρεται σαν προίκα στον θρόνο.Η Αγγλία εδώ φαίνεται να υπερκεράζει τις φιλοδοξίες των Ελλήνων και αυτό εκλήφθηκε στους κύκλους κυρίως των Επτανησίων “παλιών” ριζοσπαστών, σαν ένας ευτελισμός των αγώνων για την ανεξαρτησία των νησιών. Ο νεαρός βασιλιάς από την πλευρά του επένδυσε στην Ένωση της Επτανήσου, διότι πίστευε ότι μ’ αυτήν ως προίκα, θα ήταν διασφαλισμένη η εμπιστοσύνη και η αγάπη των Ελλήνων στο πρόσωπό του.

     Η Ένωση οικοδομήθηκε κάτω από την πίεση που άσκησε το ριζοσπαστικό κόμμα με το ψήφισμα της 26 Νοεμβρίου 1850, με το οποίο οι επτανήσιοι ριζοσπάστες αντιπρόσωποι της βουλής, διεκήρυξαν ανάμεσα στα άλλα ότι «.. η ομόθυμος στερεά και αμετάτρεπτος θέλησις του Επτανησιακού λαού, είναι η ανάκτησις της ανεξαρτησίας του και η ένωσις αυτού μετά του λοιπού έθνους του». Ο Χαρίλαος Τρικούπης, είναι εκείνος που χάρις στις διασυνδέσεις του, τίθεται επικεφαλής της διαπραγμάτευσης με τους Άγγλους για την Ένωση των Ιονίων νήσων. Είναι γνωστοί άλλωστε οι δεσμοί των Τρικούπηδων με την Αγγλία.

     Στις 25 Ιουλίου 1863 διαλύθηκε η ΙΒ΄ Ιόνιος Βουλή και προκλήθηκαν εκλογές από τον Άγγλο Αρμοστή Στορξ, μέσα σε ένα κλίμα δικαιολογημένης καχυποψίας για τις πραγματικές προθέσεις της Αγγλίας, που αναζωπυρώθηκαν μετά  την ανάδειξη της ΙΓ΄ Ιονίου Βουλής που συνήλθε την 19/1 Οκτωβρίου και ανέδειξε πρόεδρο τον Στέφανο Παδοβά βουλευτή Κερκύρας και Δημ.Μηλιαρέση βουλευτή Κεφαλονιάς ως αντιπρόεδρο.Στη πρώτη αυτή συνεδρία της 21/3 Οκτωβρίου κατά το τυπικό προσήλθε ο Αρμοστής και ανέγνωσε το διάγγελμα με το οποίο καλείτο η Ιόνιος Βουλή να αποφανθεί για την ένωση με ορισμένους όρους. Κατά την επομένη δε συνεδρίαση της Βουλής, στις 23 Σεπτεμβρίου/5 Οκτωβρίου 1863, συνήλθε η Βουλή όπου, παρουσία των Βουλευτών και του Μητροπολίτη Αθανασίου, στήθηκε η ελληνική σημαία δίπλα από τον πρόεδρο της Bουλής  Παδοβά, ο οποίος διάβασε το ψήφισμα για την Ένωση, μέσα σε μια θύελλα επευφημιών από βουλευτές και τον λαό.Την επομένη όλοι οι Βουλευτές κατευθύνθηκαν στο Αρμοστείο όπου δόθηκε επίσημη απάντηση της Bουλής στο διάγγελμα του Αρμοστή για το ζήτημα της Ένωσης. Συντάκτης και εισηγητής του ψηφίσματος της Ένωσης ήταν ο ποιητής και βουλευτής Λευκάδας Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.

     17/30 Οκτωβρίου 1863 είναι η ημέρα άφιξης του νέου βασιλιά στην Ελλάδα που αναγορεύτηκε συνταγματικός βασιλεύς των Ελλήνων ως Γεώργιος Α΄. Ο Γεώργιος γίνεται δεκτός από την ολιγαρχία των Αθηνών ως «σωτήρας του έθνους». Έτσι ο Γεώργιος A΄ εγκαινιάζει μια δυναστεία που θα κρατήσει για 110 χρόνια και θα αποβεί με τις παντός είδους παρεμβάσεις της στη πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας, πρόξενος εθνικών συμφορών.

   Τον Μάρτιο του 1864 καταφθάνει κλιμάκιο πληρεξουσίων της Επτανήσου  ατμοπλοϊκώς στον Πειραιά, όπου του επιφυλάσσεται λαμπρή υποδοχή και εν μέσω ενθουσιωδών εκδηλώσεων και κραυγών «Ζήτω η Ένωσις» κατευθύνεται με συνοδεία μεγάλης πομπής αμαξών στην Αθήνα και καταλύει στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Ο Βαλαωρίτης, ο Παδοβάς και ο Λομβάρδος, αποτελούσαν το κλιμάκιο εκείνο, που είχε  τις πρώτες επαφές με τον Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης τον Πρωθυπουργό Κανάρη και τον Βασιλιά Γεώργιο.

     Την δεύτερη μέρα της άφιξής τους, άρχισαν οι διαδικασίες επικύρωσης της Συνθήκης και της Σύμβασης Παραχώρησης των Επτανήσων, από την ολομέλεια της Βουλής. Η Συνθήκη και η Σύμβαση εισήχθηκε σε ψηφοφορία στην Εθνοσυνέλευση, όπου και ψηφίστηκε «παμψηφεί» και στη συνέχεια απεστάλη στην Αγγλία για τελική κύρωση. Η προφητεία του Πατροκοσμά έμελλε να επαληθευτεί στη ώρα της με θαυμαστή ακρίβεια: «Θα ’ρθουν οι κόκκινοι σκούφοι και ύστερα οι Άγγλοι επί 54 χρόνια και κατόπιν θα γίνει ρωμαίικο».

     Η εικόνα των Επτανησίων για την Ελλάδα της εποχής εκείνης είναι αποκαρδιωτική.Η πολιτική ζωή της Ελλάδας αυτόν τον καιρό αποτυπώνεται με τα μάτια του Βαλαωρίτη σε αλληλογραφία με την σύζυγό του Ελοϊσία Τυπάλδου.«Οι αυτοαποκαλούμενοι πολιτικοί άνδρες της Ελλάδος προκαλούν οίκτο. Νομίζουν ότι είναι τέλειοι διπλωμάται και γίνονται κατά συνέπεια γελοίοι. Η εθνοσυνέλευση είναι ένας βρωμερός και σκοτεινός σταύλος. Θα σου διηγηθώ διασκεδαστικάς λαπτομερείας όταν θα συναντηθώμεν».

      Στις 25 Απριλίου 1864 οι τρείς πληρεξούσιοι επέστρεψαν στα νησιά τους, όπου μεταξύ 25 και 28 Ιουνίου διεξήχθησαν εκλογές προκειμένου να εκλεγούν οι πληρεξούσιοι της Επτανήσου για την Ελληνική Βουλή.Εν τω μεταξύ την 21 Μάιου 1864 μετά από πέντε περίπου αιώνες ξενική κατοχή τα Επτάνησα ενώνονται με την πατρίδα. Την προηγουμένη έφευγε από την Κέρκυρα το 9ο βρετανικό σύνταγμα στρατού παίρνοντας μαζί του τα έγγραφα της Υψηλής Αστυνομίας αλλά και τα σχεδιαγράμματα των φρουρίων των φυλακών και της Βουλής. Στην αποχαιρετιστήρια τελετή που έγινε στο παλάτι του Αρμοστή, όπου ανέλαβε τη διοίκηση της νήσου Κέρκυρας ο Θρασύβουλος Ζαΐμης, ο Αρμοστής σερ Ερρίκος Νάιτ Στορξ απέφυγε να χαιρετήσει τον εκπρόσωπο της Ελληνικής Κυβέρνησης.Αυτή τη φορά η φλεγματικότητα και παραδοσιακή ευγένεια των Άγγλων είχε πάει περίπατο. Λίγο αργότερα θα επιβιβαστεί στο πολεμικό «Μάρλμπορου» και στις 12.00΄ ακριβώς η βρετανική σημαία υποστέλλεται από τα φρούρια και ανεβαίνει η Ελληνική, ενώ απέδιδαν τιμές τα πυροβόλα των φρουρίων και του πολεμικού πλοίου που είχε καταφθάσει από την προηγουμένη με άνδρες Χωροφυλακής του Μηχανικού και του 10ου Συντάγματος πεζικού. Ο ελληνικός στρατός αφού διήλθε από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης συγκεντρώθηκε στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος όπου τελέστηκε δοξολογία που χοροστάτησε ο Μητροπολίτης Αθανάσιος, παρουσία των βουλευτών, γερουσιαστών, λοιπών αρχών και εκπροσώπων της κυβέρνησης. Στη συνέχεια παρατάχθηκε στη Σπιανάδα και κατευθύνθηκε στους χώρους στρατωνισμού του. Το πολεμικό «Μάρλμπορου» κατευθύνθηκε στο Κατάκολο της Ηλείας για να παραδώσει ο Αρμοστής την Ιονική Σημαία στον Βασιλιά Γεώργιο Α΄, ενώ τα λοιπά πολεμικά κατευθύνθηκαν στη Μάλτα. Την ίδια μέρα, στη Κεφαλονιά έγινε επίσημη παράδοση στον έπαρχο Ιγγλέση και η αναχώρηση των Αγγλικών πλοίων την 8.30΄από τον κόλπο του Αργοστολίου με επικεφαλής τεράστια ατμοκίνητη φρεγάτα, που έγινε μέσα σε κλίμα δυσπιστίας των κατοίκων για την Ένωση, ήταν εξόχως εντυπωσιακή και έδειχνε την πολεμική πυγμή και τον υπερφίαλο εγωισμό της Αγγλίας. Μόνο όταν την 23 Μαΐου έφτασε στο Ληξούρι ελληνικό ατμόπλοιο από την Κέρκυρα, ξεκίνησαν οι πανηγυρισμοί. Παρόμοια τελετή έλαβε χώρα σε κάθε ένα και από τα λοιπά νησιά.

     Οκτώ μήνες πριν την 21η  Μαΐου 1864, τις 23 Σεπτεμβρίου 1863, είχε υπογραφεί στο Ιόνιο Βουλευτήριο η ληξιαρχική πράξη του τέλους της Αγγλικής Κατοχής, όπου η αγχόνη και το μαστίγιο ήταν τα σύμβολα με τα οποία διοίκησε η γηραιά Αλβιόνα για 50 χρόνια τα Επτάνησα. Εξαίρεση ήπια αυτής της σκληρής κατοχικής περιόδου ήταν ίσως η επί μέρους διακυβέρνηση του Νάπιερ στη Κεφαλονιά. Τα παλιά και συσσωρευμένα προβλήματα που αντιμετώπιζαν στα νησιά του Ιονίου οι αγρότες, για δεκαετίες κάτω από την Αγγλική κατοχή, θα βρουν την ευκαιρία να εκφραστούν με την πρώτη εθιμοτυπική επίσκεψη του Γεωργίου Α΄ στα νησιά, το 1864.

    Οι εκλεγέντες Επτανήσιοι βουλευτές αποβιβάστηκαν μέσα σε πανηγυρικό κλίμα στον Πειραιά περί τα μέσα Ιουλίου. Με την άφιξη των βουλευτών της Επτανήσου η κατάσταση είναι εκρηκτική και ο φόβος της επανάστασης εναντίον του βασιλιά είναι υπαρκτός. Το αντιβασιλικό κόμμα του Δ.Βούλγαρη, τους νέους πληρεξουσίους αντιμετώπισε πλέον ως βασιλόφρονες και συνασπίσθηκε προ της άφιξής τους για την εκλογή του Δεληγιώργη ως προέδρου της Εθνοσυνέλευσης -πράγμα το οποίο επέτυχε- και στη συνέχεια εξέλεξε ως Φρούραρχο των Αθηνών τον Δημήτριο Γρίβα. Επιπλέον, συνδύασε την υποδοχή των νέων βουλευτών με μια τεράστια διαδήλωση, το πνεύμα και τα συνθήματα της οποίας αποτελούσαν κήρυξη πολέμου προς την Τουρκία. Το γεγονός αυτό δυσαρέστησε την Τουρκική και Αγγλική πρεσβεία στην Αθήνα που προέβησαν σε διαμαρτυρίες, ενώ διετάχθη ο πασάς των Ιωαννίνων  να προωθήσει τα στρατεύματά του στα σύνορα με την Ακαρνανία. Ο στρατός βρίσκονταν υπό τα όπλα. Η κατάσταση ήταν έκρυθμη και ο βασιλιάς άκρως ανησυχητικός για πιθανότητα εκδηλούμενης αντιβασιλικής επανάστασης. Στο ισοζύγιο των πολιτικών πραγμάτων θα βαρύνει η στάση των νέων βουλευτών της Επτανήσου. Μετά την είσοδο των νέων βουλευτών, εκλέχθηκε  πρόεδρος ο Μεσσηνέζης υποστηριζόμενος από το κόμμα του Κανάρη, και την 22 Ιουλίου οι Επτανήσιοι πληρεξούσιοι σε μια ατμόσφαιρα εθνικής έξαρσης, έδωσαν τον όρκο στην Εθνοσυνέλευση με τον Βαλαωρίτη εξουσιοδοτημένο να μιλήσει για λογαριασμό τους ενώπιον 350 πληρεξουσίων. Σε επιστολή του στη σύζυγο του ανάμεσα στα άλλα καταγράφει:«Όταν κατέβηκα από το βήμα ο λαός φρίττων από χαρά, έρρηξε απέραντον μυκηθμόν, επιβάλλων εις τον πρόεδρον να διαλύσει την συνεδρίασιν, διότι δεν ήθελε να ακούσει πλέον κανέναν άλλον: “Αφήστε μας, εφώναζαν, αφήσετέ μας με την απόλαυσιν της στιγμής αυτής. Αφήστε μας με την γλυκύτητα με την οποία μας γαλήνευσε την ψυχήν ο Βαλαωρίτης». Ο λόγος του ποιητή της «Κυρά Φροσύνης» και των «Μνημοσύνων» στην Εθνοσυνέλευση, και τα αισθήματα ενότητας που εξέπεμψε, συντέλεσαν να διαλύσουν όλα τα σύννεφα που είχαν απλωθεί στον ουρανό της Αθήνας και να δαμάσουν την κυοφορούμενη επανάσταση. Οι Επτανήσιοι βουλευτές έφεραν ένα νέο ευρωπαϊκό οίστρο στην μίζερη και διεφθαρμένη εν πολλοίς πολιτική ατμόσφαιρα της Αθήνας. Η Ένωση θα έχει μακρύ δρόμο ακόμη να διανύσει μετά την νομοθετική προσαρμογή και ενότητα σε διοικητικά, φορολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα, αντεγκλήσεις και διαφωνίες που εν τω μεταξύ προέκυψαν, τα οποία χώρισαν και έφεραν σε αντιπαράθεση τους επτανήσιους βουλευτές, που παρ’ όλα αυτά έπαιξαν τα πρώτα χρόνια έναν εξόχως δυναμικό και πρωτοπόρο ρόλο στα ζητήματα που απασχόλησαν την Ελληνική Βουλή. Έτσι, με την Ένωση των νησιών του Ιονίου και στη συνέχεια με την συνταγματική μεταβολή του 1864 που καθιέρωσε το καθεστώς της Βασιλευμένης Δημοκρατίας, εγκαινιάζεται μια καινούργια περίοδος της πολιτικής ιστορίας του τόπου.

                                                                                                                       Λ.Κατσιγιάννης

Πηγή: Leovard  Το είδωλο της γης μου