Αλέκος Παναγούλης: Ένα κοφτερό μυαλό σ’ ένα χαλύβδινο σώμα

MNHMH EΠΕΤΕΙΟΣ

Όπως ακούνε

των δένδρων τα κλαριά
τις πρώτες τσεκουριές των υλοτόμων
έτσι κοφτά
εκείνο το πρωί
τα παραγγέλματα

στ’ αυτιά μου έφταναν

 Τη ίδια ώρα

μνήμες παλιές

που πεθαμένες πίστευα
τη σκέψη κατακλύζαν
Με θρήνο μοιάζανε

Θρήνο σπαραχτικό του χθες
για τ’ αύριο που δε θα ’ρχόνταν

Η θέληση

εκείνο το πρωί
Ευχή μονάχα ήταν
Η Ελπίδα
πνιγότανε κι αυτή
Στιγμή όμως δε μετάνοιωσα
τ’ απόσπασμα ας περίμενε

Αλέκος Παναγούλης

(Μπογιάτι  21 Νοεμβρίου1971)

Η οικογένεια Παναγούλη στάθηκε μια οικογένεια σύμβολο-αντίστασης  στη Χούντα. Ο Αλέκος, αγωνιστής της λευτεριάς, ιδεολόγος, ρίζα  λευκαδίτικη  από τη μάνα του την κυρά Αθηνά Κακαβούλη από το Σύβρο, όπου ο Αλέκος έβγαλε κάποιες τάξεις στο δημοτικό σχολείο. Ο πατέρας του, επιτελικός αξιωματικός του στρατού, από τη Δίβρη Ηλείας. Ποιητής από μικρός ο Αλέκος και μυαλό μοναδικό, με μεγάλη κλίση στα μαθηματικά αλλά και τα κλασικά μαθήματα. Αργότερα στο Πολυτεχνείο, «έπιασε» τον μεγαλύτερο βαθμό στα μαθηματικά που είχε πετύχει ως τότε υποψήφιος. Κάποτε στο σχολείο, διάβασε μια μελέτη του για τον Παλαμά μπροστά στη τάξη, χωρίς να έχει γράψει λέξη στο τετράδιο. Προικισμένος με ψυχικό και σωματικό σθένος, όταν αργότερα υπηρετούσε επί Χούντας στο στρατό, λιποτάχτησε, και πέρασε στη Κύπρο, από όπου προσπάθησε με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη να οργανώσει την αντίσταση  κατά του καθεστώτος. Την 13 Αυγούστου 1968, προσπάθησε να ανατινάξει το αυτοκίνητο του δικτάτορα που έρχονταν από το σπίτι του στο Λαγονήσι. Η απόπειρα απέτυχε και ο ίδιος συνελήφθηκε γρήγορα, παρά την προσπάθεια του να διαφύγει. Αρχικά οι διώκτες του πίστευαν ότι έπιασαν τον καταζητούμενο αδερφό του, Γιώργο. Βασανίσθηκε και σε δίκη καταδικάστηκε «δις εις θάνατον», ποινή όμως που δεν εξετελέσθηκε, λόγω παρεμβάσεων από προσωπικότητες του εξωτερικού. Στις 5-6-1969 δραπέτευσε από τη φυλακή, αλλά γρήγορα από προδοσία συνελήφθη και πάλι. Κλείσθηκε στο Μπογιάτι στην απομόνωση, ως το καλοκαίρι του 1973 που του δόθηκε χάρη.  Εδώ αρχίζει η περίοδος που έγραψε τα ποιήματα της φυλακής. ''Δεν επιδίωξα να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Δεν είμαι ικανός να σκοτώσω έναν άνθρωπο. Επιδίωξα να σκοτώσω έναν τύραννο" δήλωσε στην Οριάνα Φαλάτσι όταν τον επισκέφτηκε μετά την αποφυλάκισή του να του πάρει συνέντευξη.

Πέρα από ιδεολογικές διαφορές, ο Αλέκος είχε ανοιχτούς λογαριασμούς με τη Χούντα. Ο μεγαλύτερος αδελφός του Γιώργος Παναγούλης, υπολοχαγός των καταδρομών του Στρατού, πρώτος κάποτε σε ασκήσεις του όπλου του στο ΝΑΤΟ, αναζητούμενος ως λιποτάκτης από τη Χούντα, πέρασε τον Έβρο κολυμπώντας στη Τουρκία και απ’ εκεί έφτασε στα σύνορα της Συρίας. Στη Δαμασκό συνελήφθηκε  σε έλεγχο από την αστυνομία, γιατί δεν είχε διαβατήριο. Απέδρασε από τα κρατητήρια της αστυνομίας και πέρασε στο Ισραήλ με σκοπό να φύγει στην Ιταλία από το λιμάνι της Χάϊφας. Τον συνέλαβαν οι Ισραηλίτες και τον παρέδωσαν σε ανθρώπους του Παπαδόπουλου χωρίς δίκη, αν και δεν υπήρχαν διπλωματικές σχέσεις με την Ελλάδα. Ενώ μεταφέρονταν στην Αθήνα με το Υπερωκεάνιο «Άννα Μαρία», έσπασε το φινιστρίνι της καμπίνας του και πήδησε στη θάλασσα, κοντά στο λιμάνι του Πειραιά. Από τότε χάθηκαν τα ίχνη του. Στον αγαπημένο του αδερφό, ο Αλέκος αφιέρωσε ένα μακροσκελές ποίημα.Η ποίηση του Α. Παναγούλη το διάστημα που βρέθηκε κρατούμενος και υπό απομόνωση, γράφτηκε με το αίμα του. «Στο ρυθμό του στίχου δεν υπάρχει κανένας κανόνας. Ο στίχος έχει τον ρυθμό της αναπνοής σου όταν γράφεις…» είχε πει ο ίδιος. Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν στα ιταλικά, με πρόλογο του Πιέρ Πάολο Παζολίνι.Το 1976, 1.55΄ ξημερώματα Πρωτομαγιάς, 36  ετών, εκλεγμένος βουλευτής της Ένωσης Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, σε ρήξη με το κόμμα του λόγω των στοιχείων που είχε για το ρόλο πολιτικών προσώπων επί Χούντας, σκοτώθηκε σε ένα αμφιλεγόμενο τροχαίο στη λεωφόρο Βουλιαγμένης στο ύψος της πλατείας Καλογήρων.Μια ανθρωποθάλασσα συνόδεψε τον χαλύβδινο αγωνιστή από τη Μητρόπολη στο Α΄ Νεκροταφείο. «Πέθανε γιατί ήξερε πολλά...» δήλωσε η φίλη του Οριάνα Φαλάτσι, που του είχε κάνει δώρο το μοιραίο Fiat Mirafiori, το «prima vera» του, όπως εκείνος το αποκαλούσε.

                                                    Πρώτη του Μάη

                                                    Πρώτη του Μάη
                                                    όλα τα λουλούδια
                                                    σκέπασαν το κορμί σου
                                                    και σ’ έζωσαν οι έρωτες
                                                    και σούγινε η Ελλάδα ένα στεφάνι

                                                    τούτη τη νύχτα
                                                                        μας αγγίζει την καρδιά

                                                    γιατί δεν πρόλαβες

                                                                        να θερίσεις την άνοιξη

                                                    κι έγινε ο τάφος σου βαθύς

                                                    έτσι που να στεργιώσει 
                                                                                         τη λευτεριά

                                                    όμως εμείς
                                                       θα την στολίσουμε με λουλούδια
                                                    και θα την κλείσουμε στα στήθη 
                                                                                         τη λευτεριά

                                                    Πρώτη του Μάη
                                                    όλα τα πουλιά
                                                    τραγουδούσαν την άνοιξη

                                                    κι εσύ πέθανες
                                                                     μέσα σε χιλιάδες πουλιά
                                                    σε χρώματα λουλουδιών

                                                    σε καμπάνες
                                                                 σε καμπάνες της λευτεριάς
                                                    τα κοχύλια βάφουνε
                                                                               το φιλί της νύχτας

                                                    κι ο Θεός μεγαλώνει

                                                    πως έτσι φόρεσες
                                                                       τ’ άστρινο στεφάνι σου
                                                    σπέρμα του έρωτα

                                                    σπέρμα του αγώνα

                                                    σπέρμα της γης

                                                                        πέταλο γροθιά

                                                                        θάνατε πέτρα

                                          

                                                   K.Θ. Παπανικολάου

                               (Από τη Συλλογή Σπασμένοι Καθρέφτες-1982) 

                                                    
                                 

                                                                 

                                           Πηγή: Leovard To είδωλο της γης μου