Η έναρξη της  Επανάστασης του 1821

(Μια εκδοχή στην ιστορική αναζήτηση)

Από αφήγηση του ζωγράφου-αγιογράφου και έγκριτου πατρινού, Ιωάννη Λιβαθινού, θα κατατεθεί εδώ μια ακόμη εκδοχή ως προς την συμβολική έναρξη της επανάστασης του ’21 βασισμένη στην προφορική παράδοση, έτσι όπως διασώθηκε ως τις μέρες μας. 

«Στην Εγλυκάδα Πατρών, πριν είκοσι χρόνια, από ένα γεροντάκι 100 χρονών που ο προ-πάππους του ήταν στα χωράφια του Παλαιών Πατρών Γερμανού μπιστικός, άκουσα την πραγματική ιστορία του γεγονότος της κήρυξης της Επανάστασης. Ο ΠΠΓ κατάγονταν από την Δημητσάνα της Αρκαδίας, όπου ο πατέρας του ασκούσε το επάγγελμα του αργυροχρυσοχόου.Χειροτονήθηκε Δεσπότης στη Κων/πολη από τον θείο του Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ στα 1806 και ενθρονίσθηκε στη Μητρόπολη τότε Πατρών τον Άγιο Δημήτριο, όπου ανατολικά του παλιού ναού υπήρχε το Επισκοπείο. Εγκαταστάθηκε στη περιοχή της Εγλυκάδας λόγω του υγιεινού κλίματος, επειδή έπασχε από ήπια φυματίωση. Εδώ κατοικούσε σε ένα μονώροφο σπίτι εποχής, που βρίσκονταν μέσα σε εκτεταμένα κτήματα ιδιοκτησίας του[1]. Ο ΠΠΓ το 1815 πηγαίνει στην Κων/λη  για δεύτερη φορά και μυείται στην Φιλική Εταιρεία. Με τη μύηση του αυτή ορίζεται και υπεύθυνος για την κήρυξη της Επανάστασης στο Μοριά, αλλά και διαχειριστής του ταμείου της Φιλικής Εταιρείας στη περιοχή της Αχαΐας. Αυτός είχε τον πρώτο λόγο για την επιλογή της στιγμής που θα κηρυχθεί η Επανάσταση. Την Τετάρτη 17^η του Μάρτιου 1821 είναι στα Καλάβρυτα για τη γιορτή του Αγίου Αλεξίου(η κάρα του είναι στην Αγία Λαύρα).Την επόμενη Κυριακή(της Σταυροπροσκυνήσεως) λειτουργεί στην Αγία Λαύρα, στη μικρή εκκλησία που διασώζεται ως τα σήμερα έξω από τη Μονή. Εδώ ο ΠΠΓ παρά τις αντιρρήσεις του, γιατί τα Ορλωφικά ήταν ακόμη νωπά, πιέζεται να κηρύξει τη Επανάσταση. Έτσι κάτω από την πίεση των οπλαρχηγών, (Λόντος, Πετμεζάς, κ.ά) κατεβάζει το υφασμάτινο βημόθυρο της Αγίας Λαύρας και τους βάζει να ορκιστούν πάνω του, να συμφωνήσουν τον ένοπλο αγώνα και σε λίγες μέρες να ξεκινήσουν στη Πάτρα την επίσημη έναρξη. Έτσι το βημόθυρο γίνεται λάβαρο της Επανάστασης. Στις 24 Μαρτίου είναι στο σπίτι του στην Εγλυκάδα και ειδοποιείται να κατέβει στο Επισκοπείο του Αγίου Δημητρίου, όπου τον περίμεναν οι οπλαρχηγοί. Καβαλάει τ’ άλογό του, περνάει από το διπλανό εκκλησάκι της Σωτήρως[2] (που ιερουργούσε στη γιορτή της Μεταμόρφωσης και σώζεται ως τα σήμερα) όπου παίρνει το ωμοφόριό του,(κόκκινο με μαύρο σταυρό)το κρεμάει στη πατερίτσα του και έρχεται στο Επισκοπείο της Μητρόπολης (Άγιος Δημήτριος).Οι Τούρκοι του Κάστρου εν τω μεταξύ έχουν μάθει τις κινήσεις των Ελλήνων και είναι μαζεμένοι στη ντάπια του Αγίου Νικολάου. Ο ΠΠΓ αποφασισμένος για την έναρξη, δεν ξεκινάει την επανάσταση στο Επισκοπείο, αλλά μαζεύει τους οπλαρχηγούς και αγωνιστές στο βόρειο τμήμα της πλατείας Αγίου Γεωργίου, απ’ όπου με επιδεικτικό τρόπο κάτω από τα βλέμματα των Τούρκων, σηκώνει την σημαία της Επανάστασης. Αυτό έγινε  Τετάρτη η ώρα 12 στις 24 του μηνός Μαρτίου, παραμονή του  Ευαγγελισμού. Λόγω όμως και της επομένης μεγάλης μέρας της Ορθοδοξίας, (σε συνδυασμό με τη εύρεση της εικόνας της Παναγίας στη Τήνο  το 1823, όπου θεωρήθηκε ότι η ανεύρεσή της έδινε μια συμβολική ευλογία στον Αγώνα των Ελλήνων για Ανεξαρτησία) καθιερώθηκε επίσημα η 25 Μαρτίου ως εναρκτήρια ημέρα της Επανάστασης».
Οι λοιπές επαναστατικές επομένως αντιδράσεις που παρατηρήθηκαν νωρίτερα σε άλλες περιοχές της κυρίως Ελλάδας (Καλαμάτα, Αρεόπολη, κλπ) δεν είναι παρά σπίθες της επανάστασης που επισημοποιούνται με την μεγάλη φωτιά που έβαλε ο ΠΠΓ εκείνη τη μέρα, με πανηγυρική εκδήλωση της πρόθεσης των Ελλήνων να πάρουν τη τύχη τους στα χέρια τους.
Ο εορτασμός της Επανάστασης την 25η Μαρτίου καθιερώθηκε το έτος 1838 με Βασιλικό Διάταγμα της Κυβέρνησης Όθωνος και συγκεκριμένα του Γεώργιου Γλαράκη υπουργού Παιδείας και ο πρώτος επίσημος εορτασμός στην Αθήνα παρουσία του Όθωνα και της  Βασίλισσας Αμαλίας, έγινε τον ίδιο χρόνο στον Ναό της Αγίας Ειρήνης.

                                                                                                Λ.Kατσιγιάννης 

                                                                                                

                                                                               

           

---

[1] Το σπίτι του ΠΠΓ υπάρχει ως τα σήμερα όχι με τον όροφο, αλλά ως ισόγειο με κάποιες παρεμβάσεις. Στο ισόγειο έμεναν οι δυο αδερφές του δεσπότη και στον όροφο ο ΠΠΓ. Το σπίτι του ΠΠΓ κληρονομήθηκε από την αδερφή του Χρυσαυγή  που παντρεύτηκε τον Γεώργιο Καλαμογδάρτη. Αργότερα εγκαταλείφτηκε και λεηλατήθηκε. Στη συνέχεια στα νεωτέρα χρόνια, αγοράστηκε από ένα παπά, που έκανε κάποιες καθοριστικές παρεμβάσεις που του έδωσαν τη σημερινή μορφή. O ανιψιός του ΠΠΓ Περικλής Κλαμογδάρτης διετέλεσε πρώτος δήμαρχος Πατρών.

[2] Η μικρή εκκλησία της Σωτήρος (απέναντι από το κοιμητήριο του Αγίου Ανδρέα Εγλυκάδας) στο πάλαι ποτέ μεγάλο κτήμα του ΠΠΓ στην οποία λειτουργούσε ο Δεσπότης, υπάρχει ακόμη και σήμερα δίπλα από την καινούργια, αφού διασώθηκε την τελευταία στιγμή από την διάνοιξη του καινούργιου δρόμου. Πίσω δε από τον Άγιο Ανδρέα Εγλυκάδας υπάρχει μικρό μουσείο με ιστορικά αντικείμενα του ΠΠΓ όπως Ευαγγέλια και την εικόνα της Παναγίας της Σταυροκρατούσας, που χαρίστηκε σ’ αυτόν από το Πατριαρχείο Κων/λης κατά την χειροτονία του. Το 1850 όταν γκρεμίσθηκε ο παλιός ναός του Αγίου Δημητρίου για να κατασκευασθεί ο καινούργιος, ένας παπάς από την Εγλυκάδα πήρε τον θρόνο με ένα ψαλτήρι και τα μετέφερε σε μια αποθήκη στην Εγλυκάδα. Όταν φτιάχτηκε το μουσείο μεταφέρθηκε εκεί και ο θρόνος συντηρημένος. Δυστυχώς ένα ομοίωμα του λαβάρου από λινό υφαντό πανί με κεντημένο τον μαύρο σταυρό, που είχε χαριστεί στο μουσείο στα χρόνια μας, αποτέλεσε αντικείμενο κλοπής .

           Πηγή: Leovard Το είδωλο της γης μου