Ο Όρκος των Φιλικών στην Άγια Μαύρα

(οι πρώτες επαναστατικές ενέργειες)

Από τις αρχές του Ιανουαρίου του 1821, άρχισαν να καταφθάνουν στην Άγια Μαύρα (Λευκάδα)  με το πρόσχημα των διωγμένων, οι οπλαρχηγοί της Ρούμελης, για να προετοιμάσουν την Επανάσταση. Από τους πρώτους που έφτασαν εδώ και ξεκίνησαν τις επαφές, ήταν ο Οδυσσέας Ανδρούτσος. Ακολούθησαν ο Καραϊσκάκης, ο Βαρνακιώτης, ο Τσόγκας, ο Κοντογιάννης, ο Στουρνάρης, o Πανουργιάς, ο Ηλίας Μαυρομιχάλης, ο Τομπάζης κ.ά. Ήταν φυσικά όλοι μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία.
Εν τω μεταξύ στις 24 Φεβρουαρίου 1821 κυκλοφόρησε η επαναστατική προκήρυξη του Αλεξάνδρου Υψηλάντη “Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος” στο στρατόπεδο του Ιασίου, γεγονός που έδωσε τον απαιτούμενο ενθουσιασμό και κινητικότητα στις επαφές αυτές.
Μετά τις επί μέρους συναντήσεις που είχαν οι οπλαρχηγοί σε διάφορα μέρη πέριξ της πόλεως με τους ντόπιους φιλικούς, τηρώντας τους κανόνες προφύλαξης από τους Άγγλους κατακτητές, η επισημοποίηση των συζητήσεων για την επανάσταση στη Στερεά, κατά τον ιστορικό Κ. Μαχαιρά, έλαβε χώρα σε σύναξη στο σπίτι του φιλικού Ιωάννη Ζαμπέλιου μετά την πρωινή κυριακάτικη λειτουργία, της Κυριακής των Αποκρέω σε γεύμα που παράθεσε ο οικοδεσπότης. Κατόπιν, στο ερημοκλήσι της Παναγιάς Βλαχέραινας, ορκίστηκαν για την τήρηση των συμφωνημένων στο Ευαγγέλιο. Στη συνέχεια κατηφόρισαν προς την εκκλησία του Αγίου Μηνά (όπου τότε και τα σύνορα της πόλης) όπου πιάστηκαν χέρι-χέρι και «έστησαν χορόν μέγαν απλωτόν» ως την κεντρική πλατεία, με κλέφτικα τραγούδια, με πρόσχημα το γιορτασμό της μέρας, δίνοντας το σύνθημα της επανάστασης στους Λευκαδίτες. Αξίζει  ν’ αφήσουμε τη φαντασία μας να ταξιδέψει και να βρεθούμε νοερά μαζί με τους αγωνιστές εκείνους στο ερημοκλήσι των Βλαχαιρνών σε μια νοητική συλλειτουργία μαζί τους κι έπειτα μαζί να σύρουμε εκείνον τον Μέγα χορό που συμβόλιζε την υπόσχεση και την απόφαση για τον ξεσηκωμό του γένους. Εδώ λοιπόν στη Λευκάδα, υπογράφηκε για την Στερεά Ελλάδα, ανάμεσα στους αγωνιστές και τον Θεό το συμβόλαιο της Επανάστασης και της Λευτεριάς.
Ο Ανδρούτσος και ο Καραϊσκάκης ήταν βέβαια απ’ αυτούς που ξεκίνησαν αμέσως της επαναστατικές πράξεις. Κάποιοι όμως μετά από λίγες μέρες θα διστάσουν να ξεσηκωθούν, όπως οι Βαρνακιώτης, Ίσκος και Τσόγκας, στην περιοχή του Βάλτου. Θα αναγκαστούν όμως, έπειτα από μια (χωσιά) ενέδρα που έστησε ο Ανδρούτσος (πολυμήχανος και καθόλου υποδεέστερος σε ανδρεία του Ομηρικού ήρωα) σ' ένα απόσπασμα Τουρκαλβανών υπό τον Χασάν μπέη στο γεφύρι της Τατάρνας και τον σκότωσε με 60 άνδρες από την ακολουθία του, χωρίς να αφήσει τους άνδρες του να ληστέψουν τους σκοτωμένους, ώστε να φανεί επαναστατική η ενέργειά τους. Αυτή ήταν ίσως και η πιο σημαντική μάχη, λίγο πριν την επίσημη έναρξη του αγώνα από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στις 24 Μαρτίου στη Πάτρα. Σε δυο μήνες στις 8 Μαΐου ο Οδυσσέας θα κλειστεί στο Χάνι της Γραβιάς. Ο Πανουργίας στις 26 Μαρτίου θα ξεκινήσει την πολιορκία του κάστρου των Σαλώνων.
Όπως αναφέρθηκε, ανάμεσά σ’ αυτούς που βρέθηκαν στην προεπαναστατική  συνέλευση των οπλαρχηγών στη Λευκάδα, ήταν και ο 26άχρονος Ηλίας Μαυρομιχάλης (Mπεζαντές) που έφτασε μ’ ένα καράβι κάρβουνα προς εμπορία, για να μη δώσει στόχο. Ένας πανώριος όμορφος άνδρας σ’ ένα ασύμβατο «επάγγελμα», έστω και εικονικό. Με την έναρξη του Αγώνα, έλαβε μέρος στην απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821. Σε λιγότερο από ένα χρόνο θα σκοτωθεί στην πολιορκία στα Στύρα της Ευβοίας, πολεμώντας μέχρις εσχάτων με λίγους συντρόφους του και το κεφάλι του θα σταλεί ως δώρο στον σουλτάνο Μαχμούτ. Τέτοια ήταν η αίγλη που εξέπεμπε το σόι των Μαυρομιχαλαίων σε εχθρούς και φίλους. Η πρώτη πολεμική ενέργεια των Λευκαδίων θα έρθει λίγο αργότερα, με την συμμετοχή τους στην κατάληψη του φρουρίου της Λάμιας (Τεκέ) στην απέναντι πλευρά της Ακαρνανίας, υπό την αρχηγία του Τσόγκα, την 28η Μαΐου 1821. 

                                                                                                           
                                                                                                                                                                                  Λ.Κατσιγιάννης
                                                                                 

Παναγιά Βλαχέραινα

                                                                             

Ευαγγέλιο των Φιλικών
Εκκλησιαστικό Μουσείο Φανερωμένης

Πηγή: Leovard Το είδωλο της γης μου