Περιδιαβαίνοντας τον θάνατο στον κήπο των νεκρών

"Ο θάνατος/μόνο αυτός λέρωσε την ψυχή μας/

που είχε τα μάγουλα λευκά/σαν της αυγής τα δώρα". 

                                                                                                     [Γ.Σαραντάρης]

Όσο και αν φαίνεται παράδοξο, ο πολιτισμός μιας κοινωνίας έχει ακόμη ένα μέτρο αξιολόγησης: Τα Νεκροταφεία! H συμπεριφορά μας στους νεκρούς είναι στοιχείο πολιτισμού. Λένε πως ακόμα και οι Γερμανοί κατακτητές από την εμφάνιση των νεκροταφείων, έβγαζαν τα συμπεράσματά τους για το είδος των ανθρώπων που βρίσκονταν υπό τη κατοχή τους, όχι γιατί είχαν μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τη φροντίδα των θυμάτων τους, μα γιατί τα ταφικά μνημεία είναι δείγματα της ανθρώπινης κουλτούρας. 

   Ένας περίπατος στο κεντρικό Νεκροταφείο των Αθηνών δίνει αφορμή για κάποιους μελαγχολικούς στοχασμούς. Στα χριστιανικά Νεκροταφεία συναντά κανείς τη σχέση του ανθρώπου με το τελεσίδικο γεγονός του θανάτου αλλά και την προσδοκία της Ανάστασης. Το Νεκροταφείο των Αθηνών εκτός από κοιμητήριο είναι ένα υπαίθριο μουσείο γλυπτικής. Ο περίπατος εδώ γίνεται λιγότερο μελαγχολικός περιδιαβαίνοντας θαυμάσια ταφικά μνημεία που πέρα από την ματαιοδοξία των θανόντων, παραπέμπουν σε θαυμάσιες καλλιτεχνικές παραστάσεις.Τάφοι με σπουδαία  ή  όχι  ονόματα που σου φέρνουν στο νου τους στίχους του Σεφέρη:«....και πόσο παράξενα ανδριεύεσαι μιλώντας με τους πεθαμένους, όταν δεν φτάνουν πια οι ζωντανοί που απόμεναν...».Η εγκατάλειψη όμως πολλών απ’ αυτά σε γεμίζει λύπη. Σε κάποιες περιπτώσεις ο τάφος φαίνεται πως έχει χάσει  τη σοβαρότητά του, στολισμένος ανάλογα, σε πείσμα μιας εμμονής πως ο άνθρωπος συνεχίζει να ζει. Καμιά φορά η τραγικότητα του θανάτου συνδεμένη με την επιπολαιότητα μας να τον αρνηθούμε, οδηγεί σε κωμικοτραγικές καταστάσεις. Οι συμβολισμοί των επιτάφιων επιγραμμάτων, ή ο στολισμός με συμβολικά στοιχεία, ζητούν εναγώνια να προσθέσουν σε αγαπημένα μας πρόσωπα μια προσδοκία ζωής, ίσως της ζωής που τους στέρησε ένας πρόωρος θάνατος.
   Ο φόβος του θανάτου εξορκίζεται κάποιες φορές με την ειρωνική διάθεσή μας, αγνοώντας ή όχι τη σοβαρότητά του. Αυτό, σε συνδυασμό με μια εκκεντρική διάθεση, οδηγεί ορισμένους να έχουν φροντίσει για τον τάφο τους πριν πεθάνουν και ορισμένοι ακόμη πιο εκκεντρικοί, έχουν βάλει και τη φωτογραφία τους στη ταφόπλακα. Μακάβριο θέαμα. Γνωστός αρθρογράφος, κοσμικός και  καλοζωισμένος άνθρωπος, που αγαπά τη ζωή, έχει  ετοιμάσει τον τάφο του με αναγραφή ενός επιγράμματος κάτι σαν «Έζησα όπως ήθελα. Χαίρετε…». Ξαφνιάστηκα όταν είδα τη φωτογραφία και το επίγραμμα πάνω στη όρθια πλάκα του τάφου του. Είδα και έπαθα μέχρι να βεβαιωθώ ότι ζούσε, γιατί δεν είχε πέσει στην αντίληψή μου ο «θάνατός» του. Πρωτότυπη έμπνευση να αυτοενταφιαστεί παρακολουθώντας τα δρώμενα από την «άλλη πλευρά του λόφου». Ένας ζωντανός που δοκιμάζει τον θάνατό του. Μια πρόβα και μια πρόκληση θανάτου. Είναι τούτο άραγε μια σαρκαστική εκδοχή του θανάτου, μια μορφή εξορκισμού του, ή άσκηση συμβίωσης μαζί του; Ένα κοροϊδευτικό κλείσιμο του ματιού την ίδια στιγμή που απολαμβάνεις τη ζωή, ή μήπως υποδηλώνει την προνοητικότητα ενός ανθρώπου που στρώνει το νεκρικό κρεβάτι του με τον τρόπο που ο ίδιος θέλει; Ακόμη μπορεί ν’ αποτελεί απόπειρα να ελέγξει τον θάνατό του σε όλες του τις λεπτομέρειες, ελέγχοντας συνάμα και το πέρασμά του από τούτη τη ζωή. Ο Ζάχος Χατζηφωτίου, γιατί περί αυτού πρόκειται, είναι μια ιδιόρρυθμη περίπτωση ανθρώπου που άγγιξε τον θάνατο πολλές φορές στη ζωή του, και βέβαια ούτε που τον φοβήθηκε. Αυτή η παραδοξότητα κατά τη γνώμη μου αποτελεί μια φανερή πρόκληση που λειτουργεί σαν ξόρκισμα και προσπάθεια διαπόμπευσης του θανάτου. Για τούτο και αυτός τον έχει βάλει στα αζήτητα.
   Ο θάνατος ενός προσφιλούς μας προσώπου φαίνεται, στιγμιαία, πως έχει τη δύναμη να μας αλλάξει τη ζωή. Μας μαθαίνει τη ματαιότητα της πλεονεξίας, του εγωισμού, του πλούτου και την αξία της ζωής. Μα συνήθως αυτό το αίσθημα γρήγορα μας εγκαταλείπει, γιατί οι αμείλικτοι νόμοι μιας φιλήδονης και εγωκεντρικής ζωής επικρατούν πάλι σύντομα, κάπου εκεί ανάμεσα από τον πρώτο καφέ και το γεύμα αποχαιρετισμού του θανόντος. Στενάζουμε στην αρχή επί του νωπού τάφου του, όπου την ζωή ελεεινολογούμε, μα γρήγορα αυτή μας αρπάζει και μας στροβιλίζει στην δύνη της. Κι ο θάνατος τι είναι, παρά μια πόρτα που μας πάει σε μια άλλη ζωή. Μια τεράστια αυλόπορτα που μας οδηγεί σε μια νέα μεταλλαγμένη ζωή. Αν παραδεχτούμε τον θάνατο θα μπορέσουμε να πατήσουμε καλύτερα σε τούτη τη ζωή και να τη χαρούμε, μα και να προετοιμαστούμε και για την άλλη. Τι τα θέλετε; Η Ζωή κι ο Θάνατος, είναι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η Ζωή θα λέγαμε είναι μια πραγματικότητα Θανάτου κι ο Θάνατος μια πραγματικότητα  Ζωής.

         Πηγή:Leovard Το είδωλο της γης μου