Βαλαωρίτης-Σικελιανός: Παράλληλοι και επάλληλοι δρόμοι (Α΄) 

                 
                                                                      
Δυο είναι τα μεγάλα σύμβολα του λευκαδίτικου πνευματικού πολιτισμού. Ο Βαλαωρίτης (1824-1879) και o Σικελιανός (1874-1951).Ποιητές και οι δύο, κρίκοι μιας ακατάλυτης αλυσίδας που ξεκινά απ’ το 1821 με τον Σολωμό και πιο πίσω με τον Ρήγα και το δημοτικό τραγούδι, περνά στον Παλαμά και καταλήγει στον Σεφέρη, τον Ελύτη και τον Ρίτσο.
   Η πνευματική αλλά και προσωπική σχέση του πρώτου με τον Σολωμό, και ο κοινός χαρακτηρισμός του ως Εθνικού ποιητή, τοποθετεί τον Βαλαωρίτη στο βάθρο των αθανάτων. Όταν φεύγει ο Σολωμός, ο Βαλαωρίτης είναι αυτός που παίρνει τη σκυτάλη της πατριωτικής ποίησης. Ως απάντηση στο ποίημά του Η Δάφνη και το Αηδόνι, που γράφηκε για τον θάνατο του Σολωμού στα 1857, ο Σπυρίδων Τρικούπης από το Λονδίνο το 1859 τον παροτρύνει να συνεχίσει το ποιητικό έργο του Σολωμού, με το παρακάτω τετράστιχο:

Τ’ αηδόνι δεν απέθανε,

τ’ αηδόνι πάντα ζει·

άλλαξε τα φτερά του,

δεν άλλαξε φωνή.

Απ’ τον Σκοπόν απέρασε

σε βράχο ξακουστό,

όπου του κύκνου το άσμα

τραγούδησε η Σαπφώ.

Κυπαρισσάκια εβλάστησαν

στου βράχου την ποδιά,

κι’ έστησε στα κλαδιά τους

τ’ αηδόνι τη φωλιά.

Κι’ όποιος εστάθη κι άκουσε

τα μέλη του αηδονιού,

δεν ξέρει αν είναι ο ήχος

του Βράχου ή του Σκοπού.

    Παιδί του Σολωμού λοιπόν ο Βαλαωρίτης. Μεγαλύτερος γλωσσοπλάστης από τον Σολωμό, αφού ήταν καλύτερος γνώστης της δημοτικής γλώσσας. Ο όγκος του έργου του μεγαλύτερος και επιβλητικότερος του Εθνικού ποιητή. Πατριδολάτρης. Αγωνιστής και ποιητής μαζί. Χαρακτήρας δυναμικός που έφθανε ως τα άκρα. Χειμαρρώδης ποιητής που δεν ταλάνιζε τον στίχο για να τον τελειοποιήσει, μα τον έβαζε στο χαρτί αυθόρμητα όπως ξεπηδούσε από μέσα του. Ο βίος του Βαλαωρίτη είναι κατ’ εξοχή μεστός πατριωτισμού αλλά και επαναστατικών ενεργειών, και υποδηλώνει άνθρωπο, που με την ποίηση συμπληρώνει την πατριωτική δράση. Ένας ρομαντικός ποιητής και συνάμα ένας επαναστάτης πολιτικός με μια ρωμαλέα ανθρώπινη ηθική. Ποίηση στην υπηρεσία της πατρίδας, εναρμονισμένη απόλυτα με την εθνική και πολιτική του δράση. Και αυτό είναι που του έδωσε εν ζωή τον χαρακτηρισμό ως Εθνικού Ποιητή. Επιγραμματικό ποιητικό αποκορύφωμα της ακατάλυτης σχέσης του με τη Ελλάδα, ο κορυφαίος ίσως στίχος του: «Νοιώθω για σε πατρίδα μου στα σπλάχνα χαλασμό». Αργότερα θα πει γι αυτόν ο Σικελιανός: «Είναι πάντοτε ο πολέμαρχος που τραγουδάει κι είναι πάντα ο ποιητής που πολεμά».   

O Βαλαωρίτης σε νεαρή ηλικία

Ψηλός, με εκφραστικά μάτια, και με την ιδιοσυγκρασία ενός άρχοντα, που όταν χρειαστεί δεν κρατάει τα προσχήματα. Προστατεύει με τον καλύτερο τρόπο τον θρύλο του, ακόμη και με τα χέρια του αν χρειαστεί.  Κάνεις δεν μπορεί να τον προκαλέσει ή να σείσει το δάκτυλο εναντίον του, χωρίς να δεχθεί επίθεση. Πολλοί όσοι τον φθονούν και περισσότεροι όσοι τον σέβονται. Κοσμικός, πολύγλωσσος, με πολιτική και πατριωτική δράση και φλόγα επαναστάτη. Στη πολιτική ζωή της Επτανήσου βρήκε κατ’ αρχήν την ευκαιρία να αγωνιστεί για την ενσωμάτωση της νήσου με τη μητέρα Ελλάδα. Επέλεξε να πολιτευτεί με το ριζοσπαστικό κόμμα, αντί του κυβερνητικού στο οποίο πολιτεύονταν ο πατέρας του. Φλογερός πατριώτης και μεγάλος ρήτορας, με μοναδικές στιγμές ρητορικής παρουσίας στην Ιόνιο Βουλή και το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Με τον Βαλαωρίτη αγορητή, το Κοινοβούλιο γνώρισε εξαιρετικές στιγμές πατριωτικής έξαρσης. Ιστορική θα μείνει η αγόρευσή του στην ορκωμοσία των επτανήσιων βουλευτών, που τάραξε τα στάσιμα λασπόνερα της πολιτικής ζωής του τόπου και αναγάλλιασε τις καρδιές όσων βρέθηκαν στη Παλαιά Βουλή εκείνη τη μέρα. Περιζήτητος στους κοσμικούς κύκλους της Αθήνας και προσωπικός έμπιστος φίλος του βασιλιά Γεωργίου Α΄, τον οποίον φιλοξένησε στη Μαδουρή στα 1864 στις γιορτές για την Ένωση των νησιών. Η στροφή του και στήριξη στο στέμμα, ήταν απόρροια της βαθιάς παρακμής των πολιτικών και κομματικών ηθών της εποχής του. Ποτέ όμως δεν έγινε τυφλός υπηρέτης της Βασιλείας. Έλεγε, ανάμεσα σε άλλα, για τον θεσμό: “…Θέλω την Βασιλείαν ανωτέρα των παθών μας, ανωτέρα των φυλαρχικών ορέξεών μας. Θέλω να την θεωρώ ως ζωντανήν τινα δύναμιν ενεργούσαν εκ της ανωτέρας σφαίρας της υπάρξεώς της και διαχεομένην εις τας φλέβας του έθνους μου…”. Σαν μεγαλοκτηματίας στο νησί του, δεν απέφυγε τις κατηγορίες για βερμπαλισμό, στόμφο, πατριδοκαπηλία, αλλά και μεγαλοϊδεατισμό, από τους πολιτικούς και πνευματικούς του αντιπάλους. Aκόμη κι αν υποθέσουμε, πως χρησιμοποιούσε κι αυτός ως πολιτικός τις ανορθόδοξες μεθόδους που μεταχειρίζεται αυτή η τέχνη όταν αναγκάζεται να υποκύπτει στις απαιτήσεις των ψηφοφόρων, σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αδικήσουμε τον Βαλαωρίτη. Όσοι στην εποχή τους είδαν το ποιητικό έργο του με μικροψυχία και επιπολαιότητα, μπερδεύοντας ίσως τον πολιτικό με τον ποιητή, διαψευστήκαν απ’ την προσήνεια της ρωμαλέας πατριωτικής του ποίησης. Κομμάτια από τον Διάκο και τον Φωτεινό είναι αμετάκλητα αποτυπωμένα στο συλλογικό υποσυνείδητο.(Συνεχίζεται)

Πηγή:Leovard To  είδωλο της γης μου